Ijtimoiy siyosat

partiyasi vakili Djozef Chemberlen tomonidan ishsizlarni jamoatchilik 
asosida himoya qilishni isloh etishga qaratilgan maxsus dastur ishlab 
chiqildi.
41
Ushbu dasturlar, Angliyadan tashqari Skandinaviyada qabul 
qilindi va ularni rivojlantirishda ishchilar harakati muhim rol o‗ynagan.
3.3.1-jadval ma‘lumotlarida kasallik, qarilik, ishsizlik va baxtsiz 
hodisalar bo‗yicha sug‗urtalanganlar soni umumiy aholi soniga nisbatan 
olingan va qamrov darajasining o‗sib borayotganligini kuzatish mumkin. 
41
The student‘s companion to Social Policy P. 132. 

---

63 
3.3.1-jadval 
G„arbiy Yevropa mamlakatlari aholisining ijtimoiy sug„urta bilan 
qamrab olinganlik darajasining o„zgarishi (foiz hisobida)
42
Davlatlar 
Yillar 
1900 
1905 
1910 
1915 
1920 
1925 
1930 1935 
1940 
Avstriya 
9,6 
10,5 
13,1 
13,3 
27,5 
32,0 
46,1 
39,8 
40,2 
Belgiya 
3,8 
14,8 
17,5 
17,5 
25,5 
26,8 
33,3 
34,8 
34,3 
Daniya 
10,5 
13,8 
25,8 
30,8 
44,3 
66 
67,8 
70,8 
71,5 
Germaniya 
40,8 
40,3 
44,5 
42,8 
45,5 
48,8 
61,3 
57,8 
67,3 
Finlyandiya 
1,8 
1,8 
2,1 
2,4 
4,0 
4,8 
8,3 
8,3 
34,5 
Fransiya 
6,8 
8,5 
12,8 
11,5 
12,8 
22 
30,3 
31,5 
37,5 
Irlandiya 
30,3 
30,3 
33,3 
46,3 
Italiya 
2,8 
4,1 
4,8 
4,8 
27,3 
29,3 
31,4 
36,2 
44,5 
Niderlandiya
6,3 
7,0 
7,3 
25,3 
27,3 
41,3 
38,5 
41,5 
Norvegiya 
3,3 
3,5 
4,5 
17,8 
23,3 
20,5 
22,3 
24,5 
64,8 
Shvetsiya 
3,3 
9,5 
11,8 
37,1 
46,3 
45,4 
47,5 
47,8 
54,5 
Shveysariya 4,4 
4,3 
4,8 
10,8 
18,8 
22,8 
31,3 
34,5 
36,8 
Angliya 
9,8 
9,3 
17,5 
36,3 
43,3 
52,5 
72,5 
71,8 
79,2 
Yevropa 
bo„yicha 
o„rtacha 
8,0 
10,5 
13,8 
19,3 
28,6 
31,3 
40,2 
40,7 
51,1 
I va II jahon urushlari o‗rtasidagi davrda qabul qilingan ijtimoiy 
dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirishda parlamentning so‗l 
partiyalari faollik ko‗rsatishgan. Yuqoridagi sabablarga ko‗ra ijtimoiy 
siyosat ―yuqori‖dan emas, balki ―quyi‖ bosqichdan, ya‘ni yollanib 
ishlovchilarning vakillari tashabbusi bilan rivojlanib borgan.
1942-yilda chop qilingan ijtimoiy sug‗urta to‗g‗risidagi Beveridj 
ma‘ruzasida urushdan keyingi ijtimoiy siyosatga alohida e‘tibor 
qaratilgan. Koalitsion hukumat tomonidan 1944-yilda qabul qilingan 
ta‘lim to‗g‗risidagi qonundan kelib chiqqan holda ijtimoiy ta‘minot, 
bandlik va tibbiy xizmat ko‗rsatish masalalariga oid hujjatlarni o‗z ichiga 
oluvchi qator hisobotlar chop etildi.
43
Ikkinchi jahon urushidan so‗ng G‗arbiy Yevropa mamlakatlarida 
qabul qilingan ijtimoiy himoya dasturlarida aholini ijtimoiy xizmatlar 
bilan ta‘minlanishi o‗rtasidagi tafovutlarni kamaytirish nazarda tutildi. 
Nazariy jihatdan «ijtimoiy davlat» tushunchasi paydo bo‗lib, ijtimoiy-
iqtisodiy jarayonlarda davlatning roli ortib bordi. G‗arbiy Yevropa 
mamlakatlaridagi ikkinchi jahon urushidan keyingi 1950-1980 yillarda 
42
The student‘s companion to Social Policy P. 130. 
43
The student‘s companion to Social Policy P. 136. 

---

64 
YaIM ga nisbatan ijtimoiy xarajatlarning ulushi 10 dan 20 foizgacha 
yetdi. Norvegiya, Shvetsiya, Daniya va Italiyada ijtimoiy maqsadlar 
uchun xarajatlarni o‗sish sur‘atii boshqa davlatlarga nisbatan yuqori 
bo‗ldi. Jumladan, Shvetsiyada ijtimoiy himoyaga sarflangan xarajatlarni 
YaIMdagi ulushi 20 foizga yetdi (3.3.2-jadval). Ijtimoiy xarajatlarning 
ortishiga sabab ijtimoiy sug‗urta aholining o‗quvchilar, talabalar, uy 
bekalari va boshqa ilgari sug‗urtalanmagan yangi qatlamlari, guruhlarini 
qamrab olishi sabab bo‗ldi. 
3.3.2-jadval