I ноосфера – табиат тара³³иётининг янги бос³ичи

Фанлардаги ажралиш
ва унинг о³ибатлари.
IX асрнинг 2-ярмидан бошлаб, фанларда ажралишлар содир бўлиши бошланди. Эндиликда табииётшунослик, жамиятшунослик, инсоншунослик, техникашунослик каби йирик йўналишлардаги фанлар вужудга келиб, улар бир-биридан ажралган ҳолда ривожлана бошлади. Оламимизнинг яхлит бир система бўлишига қарамай, фаннинг шу тўрт соҳаси уни гўёки алоҳида-алоҳида, ўз ³онунлари билан мавжуддек тасаввурларни пайдо қилмоқда.
Биро³, бош³ача майл (танденция)лар µам шаклланди. Бу, аввало фалсафий ва диний тафаккурда содир б´лди. Ньютон ва И.Кантнинг Космогоник гипотезасидан бошланган оламнинг яхлит манзарасига кўра, Коинот ҳам ва одам феномени (нодир ходисаси) ҳам ўз-ўзича мавжуд. Одам ташқи кузатувчи ҳисобланиб, фанлар ёрдамида у олам сирлари ичига табора чуқур кириб боради. И. Одоевскийнинг фикрича, Оврупоча рационализм биз (одамзот)ни фа³ат ха³и³ат дарвозаси олдига олиб келдию, аммо уни очишга ожизлик ³илди. Шундан келиб чи³иб, Россияда XIX аср 2-ярмидан бошлаб, «Рус космизми» номи билан ´зига хос тасаввурлар юзага келди. Бунга кўра, одам табиатнинг таркибий қисми бўлиб, уни бир-бирига ³арама-³арши қўймаслик, балки ҳар иккисини яхлит бир бутунликда деб билмо³ керак. Одам ва уни куршаган жамики нарсалар Космос ³исмларидан иборатдир. Бинобарин, шу маънода кимдир яхлит оламни Худо дейиши, кимдир Коинот дейиши, демак борлиқни у бир бутун эканини эътироф этишининг принципиал фар³и й´³, деган хулосага келдилар.
Нима бўлганда ҳам А³л билан Табиат ´ртасида му³аррар зиддиятлар вужудга келаётгани маълум б´ла бошлади. Чунки асрлар давомида диний дунё³араш ор³али одамзот худо образида олам -борли³ни яхлит бирликда к´риб келган. Диний жамоа ва руҳонийлар мафкура воситаси-ила бундай дунёқарашни µа³и³атнинг охирги ну³таси сифатида тушунтириб µамда динларнинг му³аддас китобларида Олий хакам – Худо йўлидан чиқмаслик кераклиги тўғрисидаги ақидалар асосида шаклланган маънавий – ахло³ий қадриятлларни ³арор топтирган эдилар. Одамзот тафаккури ва у билан бо²лик турмуш тарзи шу тур²ун тушунча - “абадий ҳақиқатлар” -(а³ида) лар асосида таркиб топган эди.
Илмий - техника тара³³иёти бундай тасаввурларнинг таг - заминига путур етгазган бўлса, ИТИ эндиликда А³лнинг Табиат устидан хокимлигини ´рнатиб қўйди. Янгича воқелик янгича тафаккур тарзини, янгича дунё³арашни, янгича ахло³ий нормаларни тақоза этиб ³олди. Биро³ фанлардаги ажралишлар ва ғарбча индивидуализм А³л ва Табиат ўртасида юз берган зиддиятларни янада чу³урлаштириб, µар бир жамиятда маънавий - ахло³ий б´хрон (кризис)ни тобора чу³урлаштириб бормо³да. Бу ҳол аввало назариётчи олимларни жиддий ташвишга солиб ³ўйди ва улар нажот йўлини ³идирмо³далар. Баъзилар нажот йўли яна динлар ор³али худо тимсолида оламнинг яхлитлигини эътироф этишга ³айтишда, деб µисобламо³далар.

О