Минералларнинг ажралиш шакллари ва физик хусусиятлари геология фанлари университети

Минералларнинг ажралиш шакллари
ва физик хусусиятлари
ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ


УМУМИЙ ГЕОЛОГИЯ
Фойдали қазилма конларини излаш
ва қидириш кафедраси ўқитувчилари: А.А.Зохидов, М.Ш.Мойлиев
Амалий машғулот режаси:

• Минералларнинг ажралиш шакиллари ва уларнинг турлари
• Минералларнинг физик хусусиятлари

Табиатда минераллар кристалл1 ёки аморф масса шаклларида учрайди. Кристаллар якка ёки уларнинг қўшалоқлари ҳолида ҳам, минерал агрегатлар деб аталувчи тўпламлар ҳолида ҳам учраши мумкин.
Улар дендритлар, друзалар, конкрециялар ва уюшиқлар, секрециялар, жеодалар, бодомчалар, оолитлар ҳосил қилади ҳамда оқмалар ҳолида учраши мумкин.
Минералларнинг ажралиш шакиллари ва уларнинг турлари
Дендритлар дарахтларнинг шохлари ва баргларини эслатувчи ғаройиб шакллардан иборат. Улар майда дарзликлар деворида моддаларнинг тез кристалланиши туфайли алоҳида кристалларнинг бир-бирга нибатан устама ўсиши орқали вужудга келади (соф мис, кумуш, марганец).
Друзалар - бу дарзликлар, томирлар ёки тоғ жинсларидаги бўшлиқлар деворига тик ёки деярли тик ўсган кристаллар гуруҳидир. Друзалар ҳосил бўлишидаги муҳим ҳодиса – бу геометрик танланиш деб аталувчи ўсишдир. Дастлаб дарзлик деворларида турлича йўналган кристаллар ҳосил бўлабошлайди. Бу жараёнда улар бир-бирига туташиб, ўсишига ҳалақит беради. Бунда фақат ўсиш вектори бўшлиққа қараган кристалларгина ўсишни давом эттиради Улар чўзилиб бориб аста-секин друзаларни шакллантиради.
Конкрециялар ёки уюшиқлар – радиал-нурли тузилишга эга бўлган шарсимон, яссиланган, нотўғри думалоқланган агрегатлардир. Конкрециялар ўртасида одатда тортилиш маркази бўлиб хизмат қилган дона мавжуд бўлади. Кристаллар ўсиб бориб шарсимон шаклга айланади Одатда конкрециялар бўшоқ жинсларда – қумларда ва гилларда ҳосил бўлади. Улар кальцит, пирит, марказит, кремен, фосфоритлар учун хосдир. Конкрецияларнинг ўлчами миллиметрлардан ўнлаб сантиметрларгача боради. Уюшиқлар ғуддасимон нотўғри шаклларга эга бўлади.
Секрециялар тоғ жинсларидаги бўшлиқлар минерал модда билан тўлишида ҳосил бўлади. Тўлдирилиш бўшлиқнинг деворидан марказига қараб боради. Одатда секрециялар марказида друзалар ривожланган бўлади.
Бодомчалар ўлчами 10 мм гача бўлган, одатда бўшлиғи батомом тўлган секрециялардир. Денгиз шароитларида ҳосил бўлган эффузив ётқизиқларда кўп учрайди.
Жеода деб минерал модда (аметист, кальцит, тоғ биллури) билан қисман тўлдирилган йирик секрецияларга айтилади. Улар минераллашган эритмаларнинг тоғ жинслари бўшлиқларига кириб бориши туфайли бўшлиқ деворида друзасимон кристалланиш натижасида вужудга келади ва марказий қисмида бўшиқ мавжудлиги билан характерланади.
Оолитлар ва пизолитлар ўзаро ўхшаш минерал цемент билан туташган минерал массалардир. Улар концентрик-пўстлоқсимон тузилишга эга. Оолитларнинг ўлчами – миллиметрлардан бир қанча сантиметрларгача боради. Пизолитлар ўлчами бўйича йирикроқ бўлиб, асосан овал шаклга эга.
Минералларнинг физик хусусиятлари
Морфологик
хусусиятлари
Оптик
хусусиятлари
Механик
хусусиятлари
Кристаллар қушалоқлиги
Шаффофлиги
Ялтироқлиги
Ранги
Чизиғининг ранги
Уланиши
Синиши
Қаттиқлиги
Металсимон
Шишасимон
Олмоссимон
Садафсимон
Мойсимон
Хира ялтироқлик
Жуда мукаммал
Мукаммал
Ўртача мукаммал
Чиғаноқсимон
Нотекис
Зирапчасимон
Кристалл томонларининг скульптураси
Чизиқчалилик
Эриш излари
Шаффоф
Яримшаффоф
Ёритилувчи
Ношаффоф
Эътиборингиз учун рахмат‼