I ноосфера – табиат тара³³иётининг янги бос³ичи



Download 1,16 Mb.
bet5/87
Sana04.04.2023
Hajmi1,16 Mb.
#924756
TuriЛекция
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   87
Bog'liq
Ноосфера, геосиёсат ва мафкура

Оламнинг яхлит манзараси

Олам ва унинг
яхлитлиги т´²рисида.
Одамзодда ривожланган тушунчавий тафаккур шакллангач, олам ва унда ´зининг ´рни µа³идаги мулоµазалар пайдо б´лди. Бу хол дунё³арашни шакллантирдики, у одамнинг инсон--жамиятлашган мавжудотга айланишида катта бир тарихий бос³ич б´лди. Ижтимоий во³еликдаги ´згаришлар, яшаш учун курашнинг янги воситалари вужудга келиши уру²-³абилалар ва элатларнинг бирлашиб ҳаракат ³илишини та³оза этди. Уларни бирлаштирадиган ва руҳини инсонийлаштирадиган ²оялар керак эди. Натижада даставвал сеҳрли кучлар борлиги тўғрисида тасаввурлар, сўнгра оламни ва одамни яратган, улар устидан ´з назоратини ´рнатган якка худо борлиги т´²рисидаги ²оя вужудга келиб, жаµон динлари шаклланди. Дунёда бир-биридан ажралган ҳолда турли даврларда турлича диний қарашлар пайдо б´лди, улар инсоният тарихий тара³³иёти ва маънавий такомилида ²оят муҳим роль ўйнадилар. ¥озирги жамиятларда µам диний дунё³арашлар маънавиятни ³арор топтириш, инсон руҳини поклаш учун муайян функцияларни бажариб келмо³далар.
Фан ривожи, унинг негизида янги техника ва технологияларни ишлаб чиқаришда етакчи мавқега эга бўла бориши жараёнида янгича илмий-фалсафий қарашлар шаклланмо³да. Бунга к´ра, олам ´з-´зидан пайдо б´лган, у яхлит бир бутун системадир. Оламдаги барча нарса, ҳодиса, жараёнлар муайян ³онуниятлар ор³али бир-бири билан бо²ланган, бир-бирини та³оза этади. Одамзот онгининг ривожланиши о³ибати ва унинг ю³ори бос³ичи сифатида эндиликда Ер деб аталган олам Ноосфера-- А³л соµаси бос³ичига к´тарилдики, бу даврнинг ´зига хос хусусиятларини англаб олиш ба²оят муµим б´либ турибди.
Вернадскийнинг Ноосфера т´²рисидаги таълимоти тирик нарсалар билан нотирик материя эволюцияси ўртасида мустаҳкам ало³а борлигини к´рсатиб, бизнинг олам ва унда одамнинг ´рни тўғрисидаги ³арашларимизни янги ю³ори бос³ичга к´тарди. У таълимот асосида ривожланган ҳозирги замон астрофизика фани Ер сатхи шакллана бошлаганини 6-6,5 миллиард йил, деб исботламокда. Умуман моддий олам яхлит бир бутун б´либ, у ўз-ўзидан доимо µаракатда, бир ҳолатдан бош³а бир ҳолатга ўтиш ва ривожланиш жараёнидадир.
Олам моддий жиµатдан бир бутун б´либ, уни ³уйидаги мисоллар исботлайди: 1) коинотдаги барча юлдузлар ³уёшимиз каби думало³ ва муайян системадан иборат.; 2) барча жисмларга марказга интилиш ва марказдан ³очиш хосдир; 3) Ер ва космик жисмлар бир хил кимёвий элементлардан ташкил топган; 4) барча кимёвий элементларнинг атом тузилиши бир типдаги заррачалардан иборат; 5) Ер ва коинотдаги жисмлар вужудга келиш ва йў³ бўлиш (бош³а шаклларга ўтиш) хусусиятига эга, уларнинг ҳаммасига µаракат хосдир; 6) тирик организмлар ва нотирик организмларнинг ҳаммаси учун инъикос хос; 7) тирик табиатнинг барчасида модда алмашиш жараёни мавжуд; 8) тирик организмларнинг ҳаммаси ҳужайралари майда зарралардан ташкил топган, уларнинг барчасида генлар ирсиятни сақлаб қолишга интилади.
Синергетика ³онуниятининг кашф этилиши натижасида материянинг ´зини-´зи ташкиллаши, хаос (чала ёки оз структурали ҳолати)дан оламнинг вужудга келишининг улкан панорамаси т´²рисидаги илмий қарашлар ҳосил б´лмо³да. Ундаги тузилмалар бе³арорлик ва бар³арорлик ҳолатини бошидан кечириб, тартиблиликдан тартибсизликка ва ундан яна тартиблиликка ´тиб туради. Дивергенция ³онунига биноан, ривожланиш жараёни материя тузилмаларининг оддий - а³л бовар ³илмайдиган даражада хилма-хил шаклларини вужудга келтиради.

X



Download 1,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish