|
1.2 Futbolchilarda texnikaning shakllanish bosqichlari
Sportchining texnik tayyorgarligining asosiy vazifalari [13, p. 40]:
1) vosita ko'nikmalari va qobiliyatlari hajmi va xilma-xilligini oshirish;
2) yuqori barqarorlik va oqilona o'zgaruvchanlikka erishish;
3) o'zlashtirilgan texnikalarni maqsadga muvofiq va samarali raqobatbardosh harakatlarga izchil aylantirish;
4) sportchilarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda harakat harakatlarining tuzilishini, ularning dinamikasi va kinematikasini takomillashtirish;futbolchi to'p sport
5) ekstremal raqobat sharoitida sportchining texnik harakatlarining ishonchliligi va samaradorligini oshirish.
Texnik tayyorgarlik vositalari - musobaqa mashqlari, musobaqa mashqlarining o'quv shakllari, maxsus tayyorgarlik mashqlari, turli xil o'quv asboblari va boshqalar.
Texnika va harakatlarni takomillashtirish ikki turdagi - asosiy va qo'shimcha ma'lumotlarni olish va ulardan foydalanish bilan bog'liq. Asosiy ma'lumotlar vosita apparati - mushaklarda, tendonlarda, ligamentlarda joylashgan retseptorlardan kelib chiqadi va mushaklar uzunligidagi o'zgarishlarni, ularning kuchlanish darajasini, harakat yo'nalishi va tezligini, tananing turli qismlarining joylashishini aks ettiradi. Harakatlarning tuzilishi va organizmning tashqi muhit bilan o'zaro ta'siri haqida ma'lumot ko'rish va eshitish organlaridan, vestibulyar analizatordan, mushak proprioretseptorlari va teri retseptorlaridan olinadi.
Qo'shimcha ma'lumotlar talaba ongiga qaratilgan bo'lib, tushuntirish va ko'rsatish orqali amalga oshiriladi. Ushbu ma'lumotlar amalga oshirilayotgan harakatlar, yuzaga keladigan xatolar, harakatning haqiqiy bajarilishi va berilgani o'rtasidagi nomuvofiqlik, umuman harakat harakatlarining samaradorligi to'g'risida tasavvurga ega bo'lishga yordam beradi [13, p. 40].
Texnik takomillashtirish jarayonida quyidagi usullar qo'llaniladi: og'zaki, vizual va amaliy. Sportchilarning malakasiga, ularning tayyorgarlik darajasiga, vosita harakatlarini o'zlashtirish bosqichiga qarab, u yoki bu usul yoki ularning kombinatsiyasi asosan qo'llaniladi.
Malakali sportchilarni texnik tayyorlashda amaliy ahamiyatga ega bo'lgan harakat harakatlarini muammoli o'zlashtirish, ularni modellashtirish. Harakat harakati to'g'risidagi asosiy g'oyani yaratish va uni o'rgatish munosabatini shakllantirish bosqichi, natijada paydo bo'lgan psixomotor reaktsiyalar va harakatni amalga oshirish irodasining yo'nalishi tegishli funktsional sharoitni yaratadi. Ushbu bosqichda sportchi tomonidan olingan ma'lumotlar eng umumiy shaklda taqdim etilishi va harakatning asosiy mexanizmini aniq tavsiflashi kerak.
Harakatni o'zlashtirishning birinchi bosqichiga mos keladigan boshlang'ich malakani shakllantirish bosqichi harakatning asosiy tuzilishini bajarish qobiliyatini shakllantirishdir. Bu erda miya yarim korteksida qo'zg'alish jarayonlarining gradatsiyasi bilan bog'liq bo'lgan har doim ham oqilona mushak ichiga va mushaklararo muvofiqlashtirish emas, balki vosita reaktsiyalarining umumlashtirilishi mavjud. Harakat harakatini o'zlashtirishning asosiy amaliy usuli - bu harakatni nisbatan mustaqil qismlarga bo'lish va keyingi tushuntirishlar bilan alohida o'rganishni o'z ichiga olgan qismlarga ajratilgan mashq qilish usuli [12, p. 41].
Harakat harakatining mukammal bajarilishini shakllantirish bosqichi miya yarim korteksida asabiy jarayonlarning kontsentratsiyasi bilan bog'liq. Harakatning alohida fazalari barqarorlashadi, harakatlarni boshqarishda etakchi rol proprioretseptorlarga o'tadi. Pedagogik jarayon vosita harakatining tafsilotlarini o'rganishga qaratilgan. Harakat harakatlarining maqsadga muvofiq ritmini shakllantirish uchun uning qismlarini bir butunga birlashtirib, vosita harakatining to'liq tasvirini yaratishga qaratilgan keng ko'lamli an'anaviy usullar va vositalar qo'llaniladi.
Ko'nikmalarni barqarorlashtirish bosqichi vosita harakatlarini mustahkamlash bosqichiga to'g'ri keladi. Harakatlarning oqilona tizimi mustahkamlanganligi sababli, mahoratning xarakterli xususiyatlari aniqlanadi - harakatni avtomatlashtirish va barqarorlashtirish. Shu maqsadda mashqlarni bir necha marta takrorlash standart sharoitda ham, ayniqsa o'zgaruvchan sharoitlarda ham keng qo'llaniladi. Ushbu bosqichda texnik takomillashtirish vosita fazilatlarini rivojlantirish, taktik va aqliy tayyorgarlik bilan chambarchas bog'liqdir [12, p. 41].
Texnik mukammallikning ushbu bosqichiga etgan sportchilarda o'zgaruvchan mahoratga erishish bosqichi va uni amalga oshirishda maxsus idrok etishning yuqori darajasi (vaqt hissi, sur'at hissi, rivojlangan harakatlar hissi), shuningdek retseptorlari mushaklar, ligamentlar, tendonlardan keladigan asosiy ma'lumotlarni amalga oshirish tufayli harakatlarni mukammal nazorat qilish qobiliyati.
Do'stlaringiz bilan baham: |
