Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Suvo‘’tlar (Algae). 
Suvo'tlar o'simliklaming eng qadimiy vakillaridan biridir. 
Suvo'tlari suvda yashaydigan xivchinlilardan (Flagellatae) paydo bo'lgan degan 
taxminlar bor. U lar orasida xlorofilli (avtotraf) va rangsiz (geterotraf) oiga- 
nizmlar uchraydi. Ko'pchilik sistem atiklar xivchinlilami o'sim lik va hayvon 
organizmlarini bog'lovchi oraliq gruppa vakillari deb hisoblaydi. Suvo'tlar 
tanasida xlorofill bo'lganligi sababli ular avtotrofik usulda aniqlanadi.
S u v o 'tlarn in g tallom i bir hujayrali, koloniyali, hujayrasiz va k o 'p
hujayrali bo'ladi. Vegetativ hujayra tashqi tom onidan qattiq p o 'st bilan 
qoplangan. Hujayra po'sti sellyuloza va pektin m oddasidan tashkil topgan. 
Ayrim hollarda qum tuproqlashgan ham bo'lishi m um kin. Hujayrasi bitta 
yoki bir nechta yadroga ega pigm entlar hujayra xrom otoforasida saqlana- 
di. Xromotoforasi turli-tum an shaklda, ya’ni plastinkali, spiral, lentasim on, 
to'rsim on, yulduzsimon bo'ladi. Xrom otoforida pirenoid joylashgan, uning 
atrofida kraxmal to'p lanadi. Suv o 'tla ri vegetativ jinssiz va jinsiy y o'llar 
bilan ko'payadi. Jinsiy ko'payish izogamiya geterogamiya va ogamiya yo'llari 
bilan am alga oshadi.
Suvo'tlari tabiatda juda katta aham iyatga ega. U lar suvda yashaydigan 
jonivorlar uchun asosiy ozuqa hisoblanadi. Suvdagi karbonat angidridni 
yutib, kislorod ajratib chiqaradi. Yirik dengiz o 'tlarid an m ollarni boqish- 
da, yerlarni o'g 'itlash d a foydalaniladi. Q o 'n g 'ir suv o 'tla rd a n yod, brom
elem entlari olinadi. Dengiz karami deb atalgan suvo'ti iste’mol qilinganda 
buqoq kasali sodir bo'lm aydi. Qizil su vo'tlaridan agar-agar deb ataladigan 
m odda olinadi. Bundan esa mikrobiologiya sohasida m ikroblam i o'stirishda 
asosiy oziq m odda sifatida ishlatiladi.
Yuqori o ‘simliklar — Corm obionta. 
Bu xil o'sim liklar tan a, barg, poya

---

va ildizga ajralgan, shu sababli ularni b a’zan barg poyalar ham deb ataladi. 
Tarixiy rivojlanish davrida bu kabi o'sim liklarquruqlikka m oslashgan guruh 
o ‘sim liklar hisoblanadi. U larda jinsiy va jinssiz k o ‘payishlar gallanib tu ra ­
di. M oxsim onlardan bu xil k o ‘payishda jinsiy (gam etofit) jinssiz (sporofit- 
d an) nasi gam etofit nasldan ustun turadi. Yuqori o ‘sim liklar sporalilar va 
urug'lilarga ham b o ‘linadi, birinchi guruhga bir hujayrali sporalilar bilan 
k o ‘payadigan o ‘sim liklar (m oxsim onlardan tortib to paporotniklargacha) 
kirsa, ikkinchi guruhga, urug‘lilarga urug‘ hosil qiladigan (ochiq urug‘lilar 
va y o p iq u ru g 'lila r) o ‘sim lik la r kiradi. Y uqori o ‘sim lik lar quyidagi 
b o'lim larga b o iin a d i:
1. R inofittoifalar — vakillari Rinie asteroksim on va shu kabilar bo 'lib, 
ular h ozir faqat qazilm a holida mavjud.
2. Psilofittoifalar — bu boMimning ko‘pchilik vakillari bizgacha yetib 
kelm agan.
3. Moxtoifalar.
4. Plauntoifalar.
5. Q irqbo‘g‘imtoifalar.
6. Paporotniktoifalar.
7. O chiq urug‘toifalar yoki qarag‘aytoifalar.
8. Yopiq urug‘toifalar yoki gulli o ‘simliklar.
S hulardan b a’zi bir vakillarini ko‘rib o ‘taylik.