Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Yopiq u ru g iila r yoki angiosperm ae. M agnoliyalilar 
yer yuzida keng 
tarqalgan o 'sim liklar bo'lib, yopiq urug'lilarga o ‘tlar, chala buta, b u ta va 
daraxt o'sim liklari kiradi. Bu sinf ikki sinfga: bir pallalilar va ikki palla- 
lilarga bo'linadi.Y opiq urug'lilarning tipikvakillariga, bug'doy, а ф а , g ‘o ‘za, 
bodring, qovun, tarvuz, pom idor, o ‘rik, shaftoli, beda, soya, n o ‘xat, 
sh o li, sh irin m iy a , g ‘um ay, k u n g ab o q ar, kunjut va shu kabi b o sh q a
o'sim liklar kiradi. Y opiq urug'lilarda birinchi bo'lib gul paydo bo'lgan. G ul 
bu o'zgargan va qisqargan navda b o 'lib , unda sporafit rivojlanadi. G uli 
k o 'p in ch a ikki jinsli, b a ’zan bir jinsli bo'lishi ham m um kin. G u ld a gul 
o'ram i: gul kosa, gultoji, changchi va urug'chisi bo'lib, ular gul o 'rn id a
joylashadi. U rug'chisining ostki kengaygan tugunch a qism ida urug' yetila- 
di. U rug'chisida yana ustuncha urug'chi tum shuqchasi ham b o'ladi.
Changchisi chang ip i, 2 ta changdan va changlarni biriktirib turuvchi 
bog'lagichdan iborat changdonlar ichida chang (m ikrospora) yetishadi.
U rg'ochi jinsiy gam etasi 8 hujayrali m urtak xaltasidan iborat b o'lib , 
shulardan bittasi tuxum hujayra hisoblanadi. Chang urug'chi tum shuqchasiga 
tushib, o 'sa boshlaydi va chang yadrosining bo'linishi natijasida u ndan 
generativ va vegetativ hujayralar hosil bo 'ladi. G enerativ hujayra h atto
bo'linib undan ikkita sperm it hosil b o 'lad i, vegetativ hujayra o'sib chang 
naychasiga aylanadi. C hang naychasi m urtak xaltasiga mikropile orqali kiradi 
va uchi yoriladi. Ichidan chiqqan sperm itlardan bittasi tuxum hujayra bilan, 
ikkinchisi sperm it m urtak xaltasining ikkilamchi yadrosi bilan qo'shiladi. 
Buni q o 'sh uru g 'lan ish jarayoni deyiladi va birinchi bo'lib 1898-yilda
S.G .N avashin kashf qilgan. Urug'langan tuxum hujayradan urug'ning m urtak 
qismi, m urtak xaltasining ikkilamchi yadrosidan esa endosperm hosil bo'ladi. 
U rug 'k u rtak urug'ga, urug'chi tug u n ch a kengayib mevaga aylanadi.
Y opiq urug'lilarning xo'jalikdagi aham iyati beqiyosdir, chunki ulardan 
inson turli m aqsadlarda foydalanadi.Y opiq u rug'lilar hozirgi k un da yer 
yuzining h u km ron o'sim ligi hisoblanadi. U lar ochiq urug'lilardan kelib 
ch iqqan b o'lib, yoshi 130 mln. yilga tengdir.
84

---