Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Yumaloq chuvalchanglar tipi — N em athelm intes. 
Bu tip vakillarining 
tanasi uzun silindirsim on bo'lib, qism larga bo'linm agan. U larning 10 000 
dan ortiq turi m avjud. U lar turli xil ekologik taxm inlarda hayot kechirish- 
ga m oslashgan b o 'lib , b a ’zi bir vakillari o'sim lik, hayvon va odam larda 
parazitlik qiladi. U larning tanasi uch qavatdan tuzilgan bo'lib, tana birlam chi 
bo'shlig'i va teri muskul xaltasidan tashkil topgan. Bundan tashqari muskul, 
ovqat hazm qilish, ajratish, nerv va jinsiy sistem alari ham rivojlangan. 
Parazit hayot kechiruvchi vakillari orasida eng k o 'p uchraydigani odam
a s k a rid a s i (A s c a ris L u m b r ic o id e s ) , k iy sh iy k a lla ( A n c y lo s to m a
d u o denale),trixonelloz (Trichinella spilaris) va shu kabilar b o 'lib , o d a m ­
larda askaridoz, angilostom oz, trixinelliz kasalliklarini davolashda ish- 
latiladi.
H alq ali ch u valch an glar tipi - A n n elid es. 
Bu yuqori sh ak llan g an
gelm en tlar b o 'lib , ular dengiz va chuchuk suvlarda ham da tu p ro q d a k o 'p
uchraydi. U larning 10 000 ga yaqin turi m avjud.U larning uzunligi bir 
necha m m . dan to rtib 2,5 m gacha borishi m um kin.
Tanasi bosh, o 'r ta qism va anal qism larga bo'lingan: ularning tanasi 
uch qavat: tan a ikkilam chi bo'shlig'i, teri-m uskul xaltasidan tashkil topgan 
b o 'lib , ovqat h az m qilish, nafas olish, qo n aylanish, nerv, jinsiy sis­
tem alari h am d a h a r bir segm entda mavjud bo'lgan harakat organlariga 
ega. H alqali chuvalchanglar tabiatda m odda alm ashinish jaray on id a katta 
aham iyatga ega b o 'lib , ular baliqlar va sudralib yuruvchilar u ch u n ham
oziq hisoblanadi. T up ro q halqali chuvalchangi tuproqni yum shatib, uni
88

---

chirindi bilan boyitadi, natijada tuproqning suv va gaz alm ashinishi bilan 
yaxshilanadi.
Tibbiyotda tibbiyot piyavkasi (H irudo m edicinalis) gipertoniya, tro m - 
boz, qon ivish kasalliklarini davolashda ishlatiladi.