Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Zam burug'lar. 
Z am b u ru g ‘lar yer yuzasida keng tarqalgan g eterotro f 
oziqlanuvchi, hujayra p o ‘sti yaxshi rivojlangan organizm lar b o ‘lib, ular­
ning hozirgi kunda 100 000 d an ortiq turi m avjud, turli xil ekologik 
sharoitlarda: suvda, havoda, tuproqda, o ‘simlik va hayvon organizm larida 
ham uchraydi. Z am burug‘larning rivojlanishi u chu n optim al harorat 2 0 -
26 %. Z a m b u ru g ia r suv o ‘tlari bilan simbioz hayot kechirib, lishaynik- 
larni hosil qiladilar. U larning yuqori o'sim liklar ildizlarida ham simbioz 
hayot kechirib m ikorizani hosil qiladilar. 80 % d an ortiq yuqori o'sim liklar 
ildizida m ikoriza bo 'ladi. Z am b u ru g 'lar bir hujayrali (tuban zam burug'lar) 
va k o 'p hujayralarga (yuqori zam burug'lar) bo'lin adi. Z am b urug 'lar 6 ta 
sinfga bo'linadi:
a) xitridiom itsetlar yoki arxim itsetlar; b) om itsetlar; d)zigom itsetlar;
e) askom itsetlar; f) bazidiyam itsetlar; g) takom illashm agan zam burug'lar. 
Z am b u ru g 'la r o'sim lik va hayvonlarda parazit kasalliklaridan fitoftora, 
o idium , un shudring, qorakuya, zang kasalliklari, vilt fuzarlarini keltirib 
chiqaradi.
Z am burug 'larn ing xalq xo'jaligi va tabiatda foydali tom oni ham bor,
80

---

atrofdagi zam burug‘lar yordam ida organik m oddalar parch aian ib mineral 
m oddalarga aylanadi, va ular bakteriyalar bilan birgalikda tab iatd a biologik 
m odda alm ashinish jarayonida ishtirok etadi. Z am bu ru g 'lard an tabiatda 
turli xil antibiotiklar ham olinadi.
Lishayniklar (Lichenophyta). 
Yashil suvo‘tlari, yoki sionobakteriyalar 
ham da azotobakteriyalarning z a m b u ru g ia r bilan sim biozi natijasida hosil 
bo‘lgan murakkab organizmlardir. Bunda zamburug' sporalari suv va mineral 
moddalarni qabul qilib tursa, suvo‘tlari fotosintez jarayonini am alga oshira- 
di, azotobakteriyalar esa atm osferadagi azotni o ‘zlashtiradilar. Lishaynik­
lar turli xil geografik sharoitda uchraydi. U lar vegetativ, jinsiy va jinssiz 
yo'llar bilan ko‘payib turadi.
Lishayniklarning ahamiyati katta, y a’ni ular havo tozaligini ko'rsatib 
turuvchi indikatorlardir. Shim oliv rayonlarda bug'ular uchun asosiy yem - 
xashak o ‘simligi bo'lib, ulardan parfyum eriya va farm atseftika sanoatida 
ham foydalaniladi. Lishayniklarning taxm iniy yoshi 400 m ln. yildir.