B. R. Nazarov oliy geodeziya
Download 3,01 Mb.
|
oliy geodeziya asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4.10-§. Stansiyada burchak o‘lchash natijalarini matematik qayta ishlash
- 4.11-§. Barcha kombinatsiyalarda gorizontal burchak o‘lchash (Shreyber usuli)
2 c = +3, 8 '' Jurnalni ishlab chiqishda 4 va 5-ustunlari bo‘yicha mikrometr sanoqlari o‘rtachasi topilib 6-ustunga yoziladi. Keyingi, 7-us tunda har bir yo‘nalish DCH va DO‘ sanoqlarining o‘rtachasi bo‘yicha 2c qiymati 2c = DCh – DO‘ hisoblanib yoziladi. Har bir yo‘nalishga DCH va DO‘ sanoqlarning o‘rtachasi (DCH – DO‘)/2 olinib 8-ustunga yoziladi, bunda gradus qiymat lari faqat DCh bo‘yicha olinadi. Quyidagi formula σk= (- o‘r /n)(k – 1) bo‘yicha har bir yo‘nalishiga tuzatma topiladi; bunda: σk – yo‘nalish uchun tuzat ma; n – kuzatilgan yo‘nalishlar soni; k – kuzatilgan yo‘nalishning tartib raqami. 87
Jurnalda yozilgan raqamlarni o‘chirib qayta yozish, ustidan yozib tuzatishga yo‘l qo‘yilmaydi. Birinchi yarim priyom oxirida ufq yopilmasligi va 2c qiymati to‘la priyom o‘rtasida ularning yo‘l qo‘yarli chekidan oshib ketsa kuzatish to‘xtatiladi va priyom qayta bajariladi. 4.10-§. Stansiyada burchak o‘lchash natijalarini matematik qayta ishlash Priyomlarda o‘lchangan natijalar jadvali tuziladi (4.3-jadval); keyin boshlang‘ich yo‘nalishga keltirilgan har bir yo‘nalish, ya’ni j burchaklar uchun o‘rtacha chiqariladi va u tenglangan bur chak [1. j] deb qabul qilinadi. Keyin aniqligini baholashga o‘tiladi. Burchaklar 1. j uchun qabullardagi o‘rtachadan og‘ishi ϑ 1.j = 1.j – [1.j] hisoblanadi; boshqa hamma burchaklar j.l = 1.l – 1.j uchun esa ϑ j.l = v1.l – v1.j formula bo‘yicha og‘ish ϑ j.l, hamda aniqlikni yuqorida keltirilgan formulalar bilan baholash uchun boshqa qiy matlar hisoblanadi. Yakuniy vazn birligining o‘rta kvadratik xatosi topiladi, u olin gan misolda quyidagiga teng:
hamda punkt uchun tenglangan yo‘nalish o‘rta kvadratik xatosini punkt uchun o‘rtachasi topiladi: MH = µm = 1 ,1213 = 0 , 33 '' . Yuqoridagi qiymatlar quyida keltirilgan 4.3-jadvaldan topil gan. Yuqoridagi jadvalda 2-klass triangulyatsiya punktida o‘lchangan yo‘nalishlarni tenglash berilgan; bunda boshlang‘ich yo‘nalish 0°00'00'' ga teng; misol [17] dan olingan. Navbatda tenglangan yo‘nalishlar jadvali tuziladi va (4.19) for mula bo‘yicha ular har birining o‘rta kvadratik xatosi Mq topila di (4.3-jadval). 88
∑ ϑ1. J , 45, 36; ∑ϑ1.J78,50; ∑ϑ1.J2146,50; Hisoblangan Mq va MH xatolar qiymatlarining to‘g‘riligi tek shiriladi, bunda quyidagi tenglikdan foydalaniladi:
q i Doiraviy priyomlar usuli quyidagi muhim afzalliklarga ega: – burchaklarni o‘lchashni juda sodda dasturi bir xil vazndagi tenglangan yo‘nalishlarni olish imkonini beradi; – har bir yo‘nalishni ko‘p sonli priyomlarda bevosita o‘lchash imkoni (2-klass triangulyatsiya punktida m = 12 – 15). Buning natijasida o‘lchashlarda ishonchli natijalar olinadi va o‘lchangan yo‘nalishlardagi yo‘l qo‘yilgan xatolar oson topilib bir vaqtda tu zatib boriladi; – limb diametri sistematik xatosini priyomlardagi o‘lchash natijalari o‘rtachasiga ta’siri sezilarli kamayadi.
Mq2 0 , 42 . Usulning kamchiliklariga quyidagilar kiradi: – punktda o‘lchanadigan yo‘nalishlar soni ko‘p bo‘lsa bitta priyomni bajarishga nisbatan ko‘p vaqt talab qilinadi. Kuzatish qancha uzoq davom etsa shunchalik xatoliklar ta’siri oshadi; – bir vaqtning o‘zida hamma kuzatiladigan yo‘nalishlar bo‘yicha ko‘rinish yaxshi bo‘lishi kerak, bu esa har doim bo‘lavermaydi. Kuzatish davrida ko‘rinishi yaxshi bo‘lmagan yo‘nalishlar qoldiriladi, keyin ularni bitta yoki ikkita qo‘shni va boshlang‘ich yo‘nalishlar bilan o‘lchanadi, bu esa kuzatish das turini buzishga va tenglangan yo‘nalishlarni tengmas aniqlikka olib keladi. Punktdagi boshlang‘ich yo‘nalish, boshqalariga qaraganda bir muncha aniqroq qiymatga ega bo‘ladi. 90
4.11-§. Barcha kombinatsiyalarda gorizontal burchak o‘lchash (Shreyber usuli) Bu usulning mohiyati punktda burchaklarni barcha yo‘nalishlardan tuziladigan turli juftlangan barcha kombinatsiya larda o‘lchashdan iborat. Punktda yo‘nalishlar soni n ta bo‘lganda quyidagi burchaklar o‘lchanadi: 1 , 2 1 , 3 1 , 4 ... 1n, 3 , 4 ... 3.n, (4.20) ... ... ..., n − 1.n. bunday burchaklarning soni 2 tadan n juftlikka teng, ya’ni
Masalan, 5 ta yo‘nalishli punktda 10 ta burchak o‘l chanadi (4.7-rasm). Stansiyada tenglashtiril gan yo‘nalishlarning vazni P=pnj.i =const formulaga aso san quyidagiga teng:
bu yerda: m – har bir burchak ni o‘lchash priyomlari soni, 1 5 0 2 4 3 4.7-rasm. 5 ta yo‘nalishga ega bo‘lgan punktda barcha kombinatsiyalar usuli bilan gorizontal burchak o‘lchash sx emasi n – punktdagi yo‘nalishlar soni; tenglangan burchakning vazni tenglangan yo‘nalish vaznining yarmiga teng, ya’ni Pteng= mn/2. (4.23) Bir xil sinfdagi punktlarda tenglangan yo‘nalishlar vazni, ular ning soni turli bo‘lishiga qaramay, bir xil bo‘lishi uchun Shreyber birinchi bo‘lib mn ko‘paytmasi hamma punktlarda doimiy qiy matga teng bo‘lishi talabini qo‘ydi, ya’ni P = m = const. Ushbu usul 1 va 2-sinf triangulyatsiyasi va poligonometriyasi da qo‘llanadi. Tenglangan yo‘nalishlar vazni P = mn quyidagilar ga teng deb qabul qilinadi: 91
triangulyatsiya: 1-klass . . . . . . . . . 35–36; 2-klass . . . . . . . . . 21–25; poligonometriya: 1-klass . . . . . . . . . 48; 2-klass . . . . . . . . . 36. Burchaklarni bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan tartibda o‘lchashni va limb diametrlari xatosi ta’sirini kamaytirishni ta’minlash maqsa dida Shreyber ikkinchi talabni rasmlantirdi: har bir yo‘nalishni imkoni boricha limbning bitta holatida bir marotaba o‘lchash kerak. Bu talab limb o‘rnini o‘zgartirishni kerakli sistemani qo‘llashda bajarilishi mumkin. Limbning ixtiyoriy holatida bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan diametrlarida n ta juft burchaklar n/2, n ta toq bur chaklar esa (n – 1)/2 marta o‘lchanishi mumkin. Jami bo‘lib punktda r =n(n – 1)/2 ta burchaklar o‘lchanadi. Bunday burchaklar har bir guruhida bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan o‘lchashlarni ta’minlash uchun bir guruhdan ikkinchisiga o‘tishda limbning burchaklar soni n juft bo‘lsa
n toq bo‘lsa n(n − 1) : n − 1 = n marta o‘zgartirib olish kerak bo‘ladi. 2 2 Har bir burchak m ta qabulda o‘lchanishi va qabullar orasida limbni δ = (180/m) + i burchakka o‘zgartirib olish kerakligi uchun bir-biriga yondosh bo‘lmagan burchaklar bir guruhini o‘lchashda boshqa guruhga o‘tishda limbni o‘zgartirish burchagi σ quyida gicha hisoblanadi: burchaklar soni n juft bo‘lsa
burchaklar soni n toq bo‘lsa σ = δn + i . 92 Bu formulalarda limb kichik bo‘lagining qiymati i limb dia metri qisqa davriy xatolari ta’sirini kamaytirish maqsadida olina di. Limbni o‘rnatish jadvalini, masalan, n – 4, mn = 24, i = 10' bo‘lganda, hisoblashni ko‘rib chiqamiz (4.5-jadval). Bosh yo‘ nalishdan o‘lchanmaydigan burchaklar j.l uchun limbni jadval bo‘yicha o‘rnatish qiymati o‘rniga ishchi deb ataladigan qiymatga o‘tish kerak bo‘ladi. Buning uchun jadval bo‘yicha limbni har bir o‘rnatish qiymatiga boshlang‘ich yo‘nalish bilan o‘lchanadigan j.l burchakni chap yo‘nalishi orasidagi l' aniqlikda o‘lchangan bur chak 1.j burchak qo‘shiladi. Topilgan qiymatlar limb bo‘lagi i qoldiqsiz bo‘ladigan songacha yaxlitlanadi. Hisoblash natijasi quyidagi 4.5-jadvalda berilgan.
Download 3,01 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish