B. R. Nazarov oliy geodeziya

4.8-§. Doiraviy priyomlar usulida gorizontal burchak o‘lchash

Punktdagi kuzatish natijalarini teng aniq yo‘nalishlar bitta qa­ tori ko‘rinishida olish imkonini beradigan burchak o‘lchashning eng sodda usuli bu yo‘nalishlarni doiraviy priyomlarda o‘lchash usulidir.

Bu usulning mohiyati quyidagilardan iborat. Limbning qo‘zg‘almas holatida teodolit alidadasini bo‘shatib soat mili yo‘li bo‘yicha aylantirib qarash trubasini birinchi, ikkinchi, uchinchi va h.k. punktlarga va yakunida oxirgi punktga qaratiladi; bunda har bir punktga qaratilganda limbdan sanoqlar olinadi. Bu o‘lchashlarning jami birinchi yarim priyomni tashkil etadi. Shundan keyin trubani zenit orqali o‘tkazib va alidadani soat mili yo‘liga qarshi yo‘nalish bo‘yicha aylantirib trubani yana o‘sha punktlarga faqat teskari ket­ ma-ketlikda qaratiladi: oxirgi punktga, oxirgi punktdan bitta ol­ dingisiga va h.k., oxirida birinchi punktga qaratiladi va shu bilan ikkinchi yarim priyom yakunlanadi. Ikkala yarim priyomlar bitta priyomni tashkil qiladi va priyomlar soni tenglangan yo‘nalishlarni zarur vazniga qarab belgilanadi. Agarda har bir yarim priyom oxi­ rida trubani boshlang‘ich (birinchi) punktga qayta qaratib limb bo‘yicha yana sanoq olinsa, ya’ni ufq yopilsa, yo‘nalishlarni bun­ day o‘lchash usuliga doiraviy priyomlar usuli deyiladi.

Doiraviy priyomlar usuli 1816-yilda buyuk rus geodezis­ ti va astronomi akademik V.Y. Struve tomonidan taklif etilgan.

84

Bu usul jahonning deyarli hamma davlatlarida tarqalgan. MDH davlatlarida u 2–4-klass davlat geodezik tarmoqlarini qurishda qo‘llanadi.