B. R. Nazarov oliy geodeziya

4.3-rasm. Optik mikrometr renini aniqlashda limb shtrixlari

tasvirini birlashtirish sxemasi

Ta’kidlash kerakki, a sanoqlari mikrometr shkalasining bo­ shidan, b va C sanoqlar esa mikrometr shkalasining oxiridan (2-holat) olinadi, bunda b sanog‘i indeksdan o‘ng tomondagi C sanoq esa uni chap tomondagi shtrixlarni birlashtirib olinadi. Ren quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

r_yu = (a − b )m + ₂ⁱ ; r _p = (a − c )m + ₂ⁱ ; r = (r_yu − r_p ) 2 ,


bu yerda: a, b, c – mikrometr shkalasidan olingan sanoqlar; μ – mikrometr shkalasi bo‘lagining qiymati, i – limb bo‘lagining qiy­ mati.

Renning o‘rtacha qiymati r = (r_b – r_h)/2 va ular farqi Δr = r_b – r_H yuqori aniqlikdagi teodolitlarda 0,5'' dan oshmasligi kerak. r>0.5''

va ∆r≤0.5'' bo‘lganda punktda o‘lchangan yo‘nalishlar va zenit masofalarga ren uchun quyidagi formuladan hisoblanadigan tu­ zatmalar kiritiladi:

dr = ²_i^c r ,

bu yerda mikrometrdan sanoq C va limb bo‘lak qiymati i minut­ larda ifodalanadi. r>0.5'' va ∆r≥0.5'' bo‘lsa sanoq olish sistema­ sini, uni 9 va 10 optik komponentlari orasidagi masofani (6.3-rasmga­ qaralsin) o‘zgartirib sozlash kerak bo‘ladi.

77

Renni aniqlash o‘rta kvadratik xatosi m_r va limb shtrixlari tas­

virini bir marotaba birlashtirish o‘rta kvadratik xatosi m_bir quyi­ dagi formulalardan hisoblanadi:

m 	3∑ d ^2	;	m		∑ d ^2
					2n ^,
r	4nk		birlashtirish

bu yerda: d = A-A' – alidadani k marotaba o‘rnatishlardagi shtrix­ larni birinchi va ikkinchi birlashtirishda olingan sanoqlar ayir­ masi; n – shu ayirmalarning soni; bu yerda ko‘rib o‘tilgan renni aniqlash uslubida k = 16, n = 48. Yuqori aniqlikdagi teodolit go­ rizontal doirasi uchun m_r va m_bir xatolar qiymati tegishlicha 0,1'' va 0,3'' dan oshmasligi kerak. Vertikal doira uchun bu qiymatlar ikkiga oshiriladi.