Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

3-§. Fuqarolarning tarixiy, ma’naviy va madaniy merosni asrash 
majburiyati 
Insoniyat tarixidan ma’lumki, aksariyat xalqlar, davlat va saltanatlar 
o’z boyliklarining ma’lum bir qismini hashamatli va ulkan darajadagi 
me’morchilik obidalarini bunyod etishga va kelajak avlodlarga meros qilib 
qoldirishga harakat qilganlar. Biroq turli tabiiy ofatlar, bemisl urushlar va 
to’qnashuvlar jarayonida ko’plab tarixiy obidalar vayronaga aylanib, yo’q 
bo’lib ketgan yoki ba’zilarining nomlarigina tarix zarvaraqlarida 
muhrlanib qolgan.
 
Tarixiy obidalarni, me’morchilik yodgorliklarini asrab-avaylash, 
ularni muhofaza qilish bugungi kunda har bir millat, davlat va xalqaro 
tashkilotlarning ustuvor vazifasiga aylandi. 1983-yil ta’lim, ilm-fan va 
madaniy masalalar bo’yicha xalqaro tashkilot bo’lgan YUNESKO 
huzuridagi yodgorliklar va diqqatga sazovor joylarni asrash bo’yicha 
xalqaro Kengash tomonidan 18-aprel - Xalqaro yodgorliklar va tarixiy 
joylar umumjahon meros kuni etib e’lon qilinishi bu boradagi amalga 
oshirilishi kerak bo’lgan xayrli ishlarning poydevori bo’lib xizmat qildi. 
138
Қаранг
: 
Саидов
Б
. 
А
.
Дастлабки
терговда
шахснинг
шаъни
ва
қадр
-
қимматини
ҳурмат
қилиш
. 
– 
Т
., 2004. – 
Б
. 7. 

---

294 
O’zbekiston Respublikasida ham mustaqillikning dastlabki 
kunlaridayoq muqaddas qadamjolar va moddiy-madaniy yodgorliklarni 
asrab-avaylash, ta’mirlash borasida amaliy harakatlar boshlab yuborildi. 
O’lkamizning deyarli barcha shaharlarida bunyod etilgan tarixiy-moddiy 
me’morchilik obidalari, ko’hna osori-atiqalar ko’pligi tufayli jahon 
jamoatchiligi tomonidan mamlakatimizni “ochiq osmon ostidagi 
muzey” deya e’tirof etilganligining o’ziyoq, o’zbek xalqi uchun yuksak 
iftixordir. Masalan, 2002-yil 24-yanvar YuNESKOning Finlyandiyada 
o’tkazilgan 25-sessiyasida Samarqand tarixiy markazining me’moriy-
tarixiy yodgorliklari YuNESKOning jahon merosi ro’yxatiga kiritildi. 
Mamlakatimizning 5 ta shahri YuNESKOning tarixiy shaharlar ro’yxatiga 
kiritilgan bo’lib, ulardagi 2500 ta tarixiy obida, 2700 ta arxeologik 
yodgorlik, 1800 ta monumental san’at asarlari davlatimiz muhofazasiga 
olindi. 
Mustaqilligimizning dastlabki yillaridayoq tarixiy yodgorliklarni 
asrab-avaylash bo’yicha huquqiy zamin yaratildi. Xususan, O’zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining XII bob, 49-moddasida “Fuqarolar 
O’zbekiston xalqining tarixiy, ma’naviy va madaniy merosini avaylab-
asrashga majburdirlar. Madaniy yodgorliklar davlat muhofazasidadir”
deb belgilab qo’yilishi ushbu sohadagi munosabatlarning huquqiy 
poydevori sifatida muhim ahamiyat kasb etdi. Mamlakatimizda 
xalqimizning bebaho tarixiy, madaniy, ma’naviy va moddiy merosini 
asrab-avaylash, o’rganish hamda targ’ib qilish masalasiga eng muhim 
ustuvor vazifalardan biri sifatida e’tibor qaratildi. 
O’zbekiston xalqining umummilliy boyligi bo’lmish madaniy meros 
obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish sohasidagi 
munosabatlarni tartibga solish maqsadida 2001-yil 30-avgustda 
O’zbekiston Respublikasining “Madaniy meros obyektlarini muhofaza 
qilish va ulardan foydalanish to’g’risida”, 2009-yil 13-oktabrda 
“Arxeologiya merosi obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish 
to’g’risida”gi qonunlari qabul qilindi 
O’zbekiston xalqining tarixiy, madaniy va ma’naviy boyliklarini, 
madaniy yodgorliklarini ehtiyot qilish va saqlash har bir fuqaroning 
burchidir. Tarixiy, ma’naviy va madaniy merosimiz obyektlari sirasiga 
muzeylar va muzey boyliklari, boshqa badiiy qadriyatlar (tarix va 

---

295 
madaniyat yodgorliklari, davlat fondlari, shu jumladan, kitob, kino, foto va 
fonohujjatlarning davlat fondlari), arxivlar va ilmiy tadqiqot 
muassasalarining fondlari kiradi. 
Yurtimiz zaminidagi me’moriy yodgorliklar, tarixiy-madaniy 
hudud va obyektlar, badiiy va musiqiy asarlar, xalq og’zaki ijodiyoti 
o’zbek xalqining o’zligini anglashiga, dunyoga tanilishiga xizmat qiladi. 
Ota-bobolarimizdan qolgan bunday buyuk merosni avaylab-asrab, kelgusi 
avlodlarga etkazish uchun har birimiz mas’uldirmiz.