Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

6-§. Erkin ko‘chib yurish huquqi 
O‘zbekistonda fuqarolarning erkin ko‘chib yurish huquqi kafolatlanadi. 
Fuqarolarning mamlakatimiz hududida, shuningdek, kelish va chiqib 
ketishdagi ko‘chib yurish erkinligi - kishilarning shaxsiy nomulkiy 
huquqlaridan hisoblanib, ushbu huquq mutlaq konstitutsiyaviy xususiyatga 
ega. Shaxs ushbu huquqqa muvofiq o‘z xohishiga ko‘ra, O‘zbekiston hududi 
doirasida bir joydan ikkinchi joyga erkin ko‘chib o‘tishi, undan chiqib ketishi 
va qaytib kelishi mumkin. Shuningdek,erkin ko‘chib yurish - yashash joyini 
o‘zi erkin tanlash huquqini ham o‘z ichiga oladi. Qonunda belgilangan
cheklash hollari bundan mustasnodir. O‘zbekiston Respublikasining 
“Toshkent shahri va Toshkent viloyatida doimiy propiska qilinishi lozim 
bo‘lgan shaxslar-O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolari toifalarining ro‘yxati 
to‘g‘risida”gi Qonuni ham bu boradagi munosabatlarni tartibga solishga 
qaratilgan asosiy hujjatlar jumlasidandir.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995-yil 
6-yanvardagi “O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining chet elga borishlari 
tartibini va O‘zbekiston Respublikasining diplomatik pasporti to‘g‘risidagi
nizomni tasdiqlash haqida”gi Qarori bilan Respublika hududidan chiqish va 
unga kirish tartibi belgilangan. Chiqib ketish hujjatlari fuqarolarning yashash 
joyidagi ichki ishlar idoralari tomonidan rasmiylashtiriladi.
Fuqaro ko‘chib yurish huquqining rad etilgani haqida yuqori idoralarga 
shikoyat qilishi mumkin. Bunday shikoyatga bir oy mobaynida javob berilishi 
qonunchilikda o‘z aksini topgan. Agarda fuqaro mazkur idoralar qarorlaridan 
ham norozi bo‘lsa, sudga murojaat qilishi mumkin. 

---

202 
O‘zbekiston Respublikasining 1992-yil 9-dekabrdagi «Jazoni 
ijro etish muassasalaridan bo‘shatilgan shaxslar ustidan ichki ishlar
idoralarining ma’muriy nazorati to‘g‘risida»gi Qonuniga asosan jazoni ijro 
etish muassasalaridan bo‘shatilgan shaxslar ustidan ichki ishlar 
idoralarining ma’muriy nazorati o‘rnatiladi va u tarbiyaviy oldini olish 
ta’sir choralarining majmuini ifodalab, nazorat ostidagilarga nisbatan
ushbu qonunda ko‘zda tutilgan cheklashlarni qo‘llashdan iborat bo‘ladi. 
Jazoni ijro etish muassasasidan bo‘shatilgan shaxslar ustidan ichki 
ishlar idoralari tomonidan ma’muriy nazoratning o‘rnatilishidan asosiy 
maqsad, ilgari sudlanganlar tomonidan takror jinoyatlar sodir 
etilishining oldini olish, ularda ijobiy ijtimoiy yo‘lga kirib olishini 
shakllantirishdan iboratdir. 
“Jazoni ijro etish muassasalaridan bo‘shatilgan shaxslar ustidan ichki 
ishlar idoralarining ma’muriy nazorati to‘g‘risida”gi qonunining 
4-moddasiga binoan ma’muriy nazorat voyaga etgan quyidagi shaxslarga 
nisbatan o‘rnatiladi: 
a) og‘ir jinoyatlar uchun ozodlikdan mahrum qilishga hukm etilgan 
yoki har qanday qasddan qilingan jinoyatlar uchun ikki yoki undan ortiq 
marta hukm etilgan shaxslarga nisbatan, agar ularning jazoni o‘tash dav-
ridagi xulq-atvori tuzalish va halol mehnat qilib kun kechirish yo‘liga 
o‘tishni aslo istamaganliklaridan dalolat bersa; 
b) og‘ir jinoyatlar uchun ozodlikdan mahrum qilishga hukm etilgan 
yoki har qanday qasddan qilingan jinoyatlar uchun ikki yoki undan ortiq 
marta hukm etilgan shaxslarga nisbatan, agar ular jazo muddatini o‘tab 
bo‘lganlaridan so‘ng ichki ishlar idoralarining jamiyat uchun zararli kun 
kechirishni to‘xtatish to‘g‘risidagi ogohlantirishiga qaramay, jamoat tarti-
bini muntazam buzayotgan va fuqarolarning qonuniy manfaatlariga putur 
etkazayotgan bo‘lsalar; 
c) o‘ta og‘ir jinoyatlar uchun ozodlikdan mahrum qilishga hukm etil-
gan shaxslarga nisbatan. 
Ma’muriy nazoratga olish tartibi tuman (shaxar) ma’muriy sudlari 
tomoniidan amalga oshiriladi, hamda sudlar tomonidan ma’muriy 
nazoratga olingan shaxslarga nisbatan quyidagi ma’muriy cheklovlar 
qo‘yiladi. 
a) kunning ichki ishlar idoralari belgilab qo‘ygan vaqtida uy
(kvartira)dan chiqib ketishini ta’qiqlash; 
b) tuman (shahar)ning muayyan joylarida bo‘lishini taqiqlash 
(jumladan ko‘ngil ochish joylarida, spirtli ichimliklar sotiladigan joylarda); 

---

203 
c) ichki ishlar idoralarining ruxsatisiz tuman (shahar)dan tashqariga 
chiqib ketishni taqiqlash; 
d) ro‘yxatdan o‘tish uchun har oyda bir martadan to‘rt martagacha 
militsiyaga kelib uchrashish kabilar shular jumlasidandir.
Ma’muriy nazoratning o‘ziga hos jihati ma’muriy nazorat eng avvolo 
ma’muriy cheklov choralarining bir turi hisoblanadi shuningdek, ma’muriy 
nazorat faqat ma’muriy sudlar tomonidan tomonidan ma’muriy nazoratni 
amalga oshirish nazorat ostidagi kishining istiqomat joyidagi ichki ishlar 
idoralariga yuklatilishida namoyon bo‘lish bilan birga ma’muriy 
sudlarning qarorlari ma’muriy nazoratni o‘rnatishga to‘liq asos bo‘lib xiz-
mat qiladi.