Х. Ч. Буриев савзавот экинлари селекцияси ва уруечилиги


Селекциясининг дастлабки материали ва методлари



Download 0,95 Mb.
bet69/124
Sana31.03.2022
Hajmi0,95 Mb.
#520956
TuriЛекция
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   124
Bog'liq
Сабзавот экинлари селекцияси ва уруғчилиги

Селекциясининг дастлабки материали ва методлари. Бутун- россия ва Узбекистан усимликшунослик институтлари, Узбекистан дон институти ва Узбекистан сабзавот полиз эхинлари ва картошка- чилих илмий-техшириш институти томонидан Тупланган нав намуналарининг коллехциялари, шунингдек мамлакатимизнинг турли туманларида экиладиган жайдари навлар турли йуналишларда олиб бориладиган тарвуз селекцияси учун жуда бой дастлабки материал булиб хизмат хила олади.
Фузариоз сулиш хасаллигига чидамлилихка каратилган селекция учун урта осиё навларидан Байрагский нави, россия навларидан Победител 395, Волжский 7, Биковский 22, 23, 48, Мелитополский 142 ва 143, Туман 27, Красавчик 55 навлари, Калхома свит, Файерфаке деган америка навлари, К­3851, К-3853 деган коллекция намуналари, Ховкесбари деган австралия нави дастлабки материал булиши мумкин. Стокс киевский, Туман днепропетровский, Скороспелка харьковская деган навлар ун-шудринг хасаллигига бошкалардан кура чидамлирок булиб хисобланади.
Кургокчиликка чидамли ва лалмикор ерларда экишга ярокли навлар селекцияси учун Спутник Кузибай богирний, Ок Кузивой, Тезпишар, Багаевский мурашка, Динний лист, Кузивой 30, Хаиткора навлари ва ер устки кадими билан илдиз системаси бакувват буладиган йирик уругаи бошка навлардан дастлабки материал сифатида фойдаланиш мумкин.
Тезпишар навларни етиштириш учун чатиштириш максадида ёввойи африка тарвузидан фойдаланса булади. Жуда тез пишадиган ва меваси этининг сифати яхши буладиган Арихара, шунингдек Тупида 6-8 тадан майхарок мева тугадиган арман Чит нави хамда Гунго деган Хйнд нави хам бунинг учун анча боп келади.
Тезпишарликка каратилган селекция учун Вр432 (Кемеров вилояни), Ильинский (Фотон), Скорик СВД деган коллекция намуналари, купгина узок шарк навлари, Одесский ранний, Огонек Скварский ультраскороспелий деган украин навлари, Арчарска деган болгар нави, Бутунроссия усимликшунослик институти каталогида К-512 ракамлари билан белгиланган Вьетнам навлари, Сяо-Цэи(3736) деган хитой нави, Ранний Гарриса (3857), Арикардо (3860), Хомншинский деган америка навлари, мамлакатимизда селекция йули билан етиштирилган Уринбой, Улмас навлари яхшигина дастлабки материал булиб хизмат килади. Ривожланишидаги фазала- раро даврлари киска ва кар хил буладиган навлар чатиштирилса, тезпишарликка караш ил ган селекцияда дурустгина натижаларга зри- шилади.
Саклаб куйса буладиган ва транспортда ташишга бардош берадиган навларни яратиш учун урта осиё экологик-географик гурукининг вакиллари - Кузивой 30, Хаит кора, Крра тарвуз, Чани тухум навлари, Туман 127, Биковский 199, Волжский 7 деган россия навлари дастлабки материал була олади. Хашаки тарвуз билан Колоцинт тарвуз кам ана шундай навларни яратиш учун кимматли дастлабки материал булиб кисобланади.
Меваларнинг сифатини яхшилашга карашилган селекцияда Любимец хутора Пянигорска, Мелитополский 60, Туман днепропетровский, Запорожский белосемянний, Динний лист, Грибовский длиннолистний, Астраханский навлари яхши дастлабки материал булиб хизмат килади.
Тупи гуж булиб усадиган навларни етиштириш учун Кустовой десертний, Кррол (К-3939) деган америка нави дурустгина дастлабки материал була олади.
Тарвуз селекциясининг методлари куп жикатдан ковун селекцияси методларига ухшайди. Жайдари нав-популяциялар билан ишлашда кулланиладиган асосий селекция методи маълум максадга карашилган танлашдир: аввал якка тартибда танлаш усули кулланилиб, яримлар методидан фойдаланган колда авлодга бако бериб борилади, кейин ялпи танлаш утказилади. Танлаш ишларини амалга ошириш техникаси ва усимликларни баколаш методлари ковун устидаги ишлар билан бир хил.
Селекция популяциялари куринишидаги дастлабки материални яратиш учун тарвуз селекциясида полиплоидия, сунъий мутагенез, тукималар культураси методларидан фойдаланилади. Бирок, каммадан кура кенгрок таркалган метод кар капай дурагайлаш методи булиб колмокда.
1938 йипдан бошлаб Японияда ва 40-йиллардан бошлаб АКШ Да ypyFCU3 тарвуз етиштириб чикариш учун полиплоид формалар хосил килиш юзасидан иш олиб борилди. Одатдаги диплоид навлар тувакларга экипади-да, усимликлар биринчи чин барг чикарганидан кейин усиш нуктасига бир томчидан 0,2-0,4% ли колхицин эритмаси томизилади ва бу иш турт кун давомида олти марта такрорланади. Биринчи авлодда диплоид ва тетраплоид усимликлар юзага келади. Тетраплоид усимликлар уз мевасининг бир мунча думалокдиги ва бир мунча майдарокдигига караб танлаб олинади. Келаси йили бу тетраплоид усимликлар диплоид усимликлар билан чатиштирилади ва триплоид усимлик ур утл ар и олинади. Триплоид усимликлар касалликларга чидамли булиши билан ажралиб туради ва таркибидаги кднд моддалари одатдагича буладиган уруFCиз мевалар беради. Триплоид усимликларнинг 10 фоизида пуч ypyF пустлари хосил булади, холос.
Дурагайлаш методи билан тарвуз навларини етиштириб чикаришда хам, худди ковун селекциясидаги каби, аввал нав модели тузилиб, ота-она жуфтлари танлаб олинади, кейин селекция методлари кулланилади ва тегншли усуллар буйича синовлар утказилади.
Чатиштиришда гермафродит гуллар бичилиб, изоляция килиб куйилади, эркак ва урFOчи гуллар эса, шоналар очилишига бир кун колганида кечкурун изоляция килиб куйилади. Чангни гул очилишидан 20-30 минут илгари йигиб олинади. Чанглаш эрталаб соат 7-8 да утказилганида хаммадан кура яхширок тутиб колади. Чанг яшаш кобилиянини бир кеча-кундуз давомида саклаб туради, лекин янгигина йигиб олинган чанг ишлатиладиган булса, натижа хаммадан яхши булиб чикади.
Дурагайлашда доминант буладиган белгилар куйидалардир: тарвуз этининг кизил ранги сарик ва ок ранга устидан; уруFининг кора ранги ок ранги устидан; пустининг тук яшил ранги йул-йул ва ок ранги устидан; пустининг калинлиги юпхалиги устидан доминант булади. Мевасининг катта-кичиклиги ва шакли, вегетация даврининг муддати, меваси таркибидаги канд моддаларининг микдори сингари белгилар оралик тарзда
наслдан-наслга утиб боради.
Дурагайлаш йули билан янги тарвуз навларини яратишда, худди Ковун селекциясидаги каби, танлаш методлари ва селекция жараёнини тезлаштириш усуллари кулланилади.

Download 0,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish