Глоссарий atamalar Izoh O’zbek tilida Ingliz tilida Rus tilida

Калом
– сўз, нутқ маъносини билдиради. Мўътазилийлар пайдо бўлгандан кейин ақида 
илмининг номи “калом” деб атала бошланган. 
Карма 
– (санскр. «ҳаракат, бурч, фаолият») ҳиндларнинг диний таълимотларида алоҳида 
мистик куч, инсонни қайта дунёга келишига ҳал этувчи таъсир кўрсатадиган амаллар тўплами. 
Каромат 
– (араб. «улуғлик, буюклик») ислом таълимотига кўра, Аллоҳ томонидан унинг 
дўстлари – авлиёларга ато этиладиган сеҳрдан фарқли ғайриоддий қудрат. 
Каста 
– (португал. «ирқ, қавм, табақа») муайян касб билан шуғулланадиган, ўзига хос 
турмуш тарзи, урф-одатлари, анъаналари, тартиб-қоидалари ва ҳ.к. билан ўзгалардан 
ажратилган ижтимоий гуруҳ. 
Каъба 
– (араб. «куб») Макка шаҳрида ҳозирги даврда Байтул Ҳаром (Муқаддас Масжид) 
ичида жойлашган ислом динининг қибласи ҳисобланмиш бино. Ислом таълимотига биноан, 
уни буюк тўфондан сўнг Иброҳим пайғамбар ўғли Исмоил билан қайта тиклаган. 
Қиёмат – 
(араб. «тик туриш») маъноларни англатса, атама сифатида ўликларнинг қайта 
тирилиши ва ўрнидан туриши маъносида ишлатилади. 
Конфуций 
– Қадимги Хитой файласуфи ва педагоги, конфуцийчиликнинг асосчиси. 
Кришна 
– ҳиндуизмдаги эътиборли худолардан бири. 
Мадина
– (араб. – шаҳар, тўлиқ арабча номи – Мадинат Расулуллоҳ ёки Мадинат ан-
набий - пайғамбар шаҳри) – Саудия Арабистонининг шимолий ғарбий қисмидаги шаҳар. 
Ҳижоз вилоятида. Халқ уни Мадинаи мунаварра – Нурафшон шаҳар деб эъзозлайди. Маккадан 
400 км. шимолда жойлашган. Мадинага асос солинган вақт номаълум. Қадимги Ясриб (Ятриб) 
илк ўрта асрлардан бошлаб Мадина деб аталган. 622 йил Муҳаммад с.а.в. Маккадан Мадинага 
кўчиб ўтганлар ва қолган умрлари шу ерда кечган. 
Мадраса 
– (араб.- дарс ўқитиладиган жой, дарсхона) исломда ўрта ва олий махсус диний 
ўқув юрти. Яқин ва Ўрта Шарқ мамлакатларида уламолар ва мактабдорлар, давлат идора 
ходимларини тайёрлаган. Ислом мамлакатларида Мадраса ҳақидаги илк маълумотлар Х асрга 
оид бўлиб, улар Хуросон ва Мовароуннаҳрда жойлашган. ХI асрдан бошлаб етакчи ўқув 
юртига айланган, бунгача таълим масжидларда ва хусусий уйларда, шунингдек 
меҳмонхоналар, кутубхоналар, касалхоналарда олиб борилган. Мадрасалар вақф ҳисобига 
таъсис этилган. Мадрасаларда мударрислар ва бошқа хизматчилар маош, талабалар стипендия, 
ўқув жихозлари (дафтар, китоб, қалам ва бошқалар) ва турар жой билан таъминланган. 
Муҳаддис
(араб. – ҳадис ривоят қилувчи) - ҳадисларни тўплаш, саралаш ва шарҳлаш 
билан шуғулланган илоҳиётчи. Муҳаммад с.а.в. вафотларидан кейин ҳадисларни тўплаш кенг 

---

анъанага айлана бошлаши натижасида илоҳиётчиларнинг бир қисми бу соҳада ихтисослашган 
ва улар Муҳаддислар деб ном олган. Ҳадис тўпламлари ислом анъанасида эътибор қозониб,
Муҳаддислар (масалан, Муҳаммад ал-Бухорий, Муслим ибн ал-Ҳажжож , Ибн Можа ва 
бошқалар.) ислом тарихида машҳур бўлиб кетган. Исломда ҳадис Қуръондан кейинги иккинчи 
манбаа ҳисобланади.