Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

35-§. Osiyo mamlakatlari: umumiy tavsifi va tabiiy resurslari 
Tayanch iboralar
Osiyo, O‘rta Osiyo, markaziy Osiyo, Janubi-g‘arbiy Osiyo, Janubiy Osiyo, sharqiy 
Osiyo, Janubi-sharqiy Osiyo.
Jahonning eng yirik qit’asining Osiyo deb atalishi uning joylashgan geografik 
o‘rni bilan bog‘langan. Qadimiy assuriyaliklar (Mesopotamiya pasttekisligining 
shimoliy qismi) tilida u «sharq» ma’nosini beradi. Tabiiyki, bu qadimiy davlatdan 
sharqda joylashgan keng hududlar 
«Osiyo»
deb nom olgan.

---

120
osiyoning umumiy maydoni 44 mln. km
2
(Rossiyaning Osiyo qismidagi hu-
dudini hisoblamaganda 31 mln. km
2
)ni tashkil qiladi, aholisi esa 4,175 mlrd. kishi. 
Hozirgi vaqtda uning siyosiy xaritasida 49 ta mustaqil mamlakatlar bor. Ularning 
ko‘pchiligi jahonning eng ko‘hna va eng yirik davlatlari hisoblanadi. Insoniyat 
taraqqiyotida Osiyoning o‘rni beqiyosdir. Uning cheksiz keng liklarida bir qator 
qadimiy yuksak moddiy va ma’naviy sivilizatsiya o‘choqlari yuzaga kelgan. 
Birgina Yer yuzining 4 ta buyuk «daryo bo‘yi» madaniyatlaridan uchtasining 
(Xitoy, Hindiston va Iroqdagi daryo vodiylari) joylashganligi uning ulug‘vorligini 
tasdiqlaydi.
Osiyo jahonning hozirgi ijtimoiy-iqtisodiy hayotida ham muhim o‘rin tutadi. 
Garchi unda, asosan, rivojlanayotgan davlatlar ko‘pchilikni tashkil qilsa-da, 
yaqin kelgusida ularning jahon ijtimoiy-iqtisodiy hayotidagi o‘rnining kuchayishi 
kutiladi. Osiyoda 5 ta subregion yaqqol ajralib turadi. Bular: Markaziy Osiyo, 
Janubi-g‘arbiy, Janubiy, Janubi-sharqiy va Sharqiy Osiyodir.
Iqtisodiy-geografik o‘rnining ikki muhim tomoni yaqqol ko‘zga tashlanadi. 
Birinchi – aksariyat mamlakatlarning bevosita dengiz bo‘ylarida 
joylashgan ligi.
Bu holat ularning dengiz savdo yo‘llariga to‘g‘ridan to‘g‘ri 
chiqishiga imkon beradi. Osiyo davlatlarining bir qismi serqatnov dengiz yo‘llari, 
bo‘g‘ozlar ustida (Turkiya, Malayziya, Singapur, Koreya Respublikasi kabilar) 
joylashgani ularning iqtisodiy taraqqiyotida juda katta omil bo‘lib xizmat qiladi.