Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Elektroenergetikasi.
Elektroenergiya ishlab chiqarish bo‘yicha Rossiya 
du nyo da AQSH, Yaponiya va XXR dan keyin to‘rtinchi o‘rinda turadi 
(2008-yilda 940 mlrd. kVt/s). Elektr quvvatining eng katta qismi issiqlik stan-
siyalarida ishlab chiqari ladi (70 % dan ortiq). Elektroenergetika balansida gid-
ravlik elek trostansiyalar ning hissasi 18 % ga, atom elektrostansiyalarning hissa-
si 12 % ga teng.
Qora metallurgiya.
2012-yilda jami 80,0 mln. t temir rudasi qazib olindi. 
Qora metallurgiyaga zarur bo‘lgan kokslanadigan ko‘mir Kuzbass va Pechora
havzalaridan keltiriladi.
2012-yilda 40 mln. t cho‘yan, 50 mln. t po‘lat eritildi. Bu ko‘rsatkich bo‘yicha 
Rossiya Xitoy, Yaponiya, AQSH va Koreya Respublikasidan keyin beshinchi 
o‘rinni egallaydi. Rossiyada qora metall ishlab chiqarish, asosan, uchta muhim 
qora metallurgiya markazlari – Ural, Markaziy qoratuproq va G‘arbiy Sibir 

---

116
iqtisodiy rayonlarida jamlangan. Yirik markazlari: Nijniy Tagil, Magnitogorsk, 
Chelyabinsk, Novotroitsk, Novokuznetsk, Cherepoves, Stariy Oskol, Lipetsk va
boshqalar.
Rangli metallurgiya.
Qo‘rg‘oshin-rux sanoati ishlab chiqarishning joylashishi 
murakkabligi bilan xarakterlanadi. Polimetall rudalari Shimoliy Kavkaz, 
Zabaykalye, Uzoq Sharq va Primoryeda qazib olinadi. Xomashyoni metallurgik 
qayta ishlash, odatda, boshqa rayonlarda amalga oshiriladi (qo‘rg‘oshin-rux 
konsentratlari tashish uchun qulay).
Achinsk, Bratsk, Boksitogorsk, Volxov, Volgograd, Kamensk-Uralsk, Kanda-
laksha, Krasnoyarsk, Novokuznetsk, Shelexov aluminiy sanoatining asosiy 
markazlaridir.
mashinasozlik
Rossiyaning barcha hududlarida bir tekis tarqalgan. Lekin 
ba’zi rayonlarda u asosiy tarmoq hisoblansa, boshqa rayonlarda ichki ehtiyojlarni 
qondirishga qaratilgan, xolos. 
Energetika mashinasozligi korxonalarida bug‘ qozonlari, bug‘ turbinalari va 
generatorlar, gidroturbinalar, dizel va elektrodvigatellar tayyorlanadi. bunday 
korxonalar Biysk, Barnaul, Taganrog, Belgorod, Sankt-Peterburg, Novosibirskda 
ishlab turibdi.
Stanoksozlik korxonalari birmuncha tekis tarqalgan. Biroq mahsulotning 
katta qismi Markaziy, Shimoli-g‘arbiy iqtisodiy rayonlarda va Uralda ishlab 
chiqariladi. 
Rossiyaning avtomobil sanoati yengil avtomashinalar, yuk mashinalari, 
avtobuslar, trolleybuslar ishlab chiqaradi. Bu tarmoqning ilk yirik korxonalari 
Moskva, Yaroslavl va Nijniy Novgorodda qurilgan edi. Hozirgi vaqtda 
Nijniy Novgorod, Ijevsk, Miass, Ulyanovsk, Moskva, Tolyatti shaharlaridagi 
korxonalarda yengil avtomobillar ishlab chiqariladi. Pavlovo (Nijniy Novgorod 
oblasti) va Likino (Moskva oblasti) shaharlarida avtobuslar ishlab chiqariladi. 
Yuk avtomobillari Moskva, Nijniy Novgorod, Ulyanovsk, Naberejniye Chelni 
shaharlarida ishlab chiqariladi. Shu bilan bir qatorda motorlar va dizellar ishlab 
chiqaruvchi maxsus korxonalar ham faoliyat ko‘rsatib turibdi. Engels shahrida 
(Saratov oblasti) trolleybuslar ishlab chiqariladi.
Temiryo‘l mashinasozligining yirik korxonalari Nijniy Novgorod, Sankt-
Peterburg, Ulan-Ude, Nijniy Tagil, Kolomna, Kaluga, Lyudinov, Murom, 
Novocherkassk shaharlarida joylashgan. Vagonlar (metro vagonlari, tram-
vaylar va temiryo‘l vagonlari) Bryansk, Mitishi, Nijniy Tagil, Tver hamda 
Abakan, Altaysk, Sankt-Peterburg, Ust-Katav va boshqa shaharlarda ishlab 
chiqariladi.

---

117
Dengiz va daryo kemasozligi, kema ta’mirlash Sankt-Peterburg, Astraxan, 
Nijniy Novgorod, Tyumen, Krasnoyarsk, Xabarovsk, Blagoveshensk, Kom-
somolsk-Amur, Arxangelsk, Murmansk, Yaroslavl, Ribinsk, Zelenodolsk sha-
harlarida amalga oshiriladi.
samolyotsozlik Moskva, Qozon, samara, Voronej, saratov, smolensk, 
Rostov-Don, Taganrog, Komsomolsk-Amur kabi yirik sanoat markazlarida 
rivojlangan.