Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Savol va topshiriqlar
1. Sanoat – Germaniya xo‘jaligining negizi. Uning yetakchi tarmoqlari hamda ularning 
tutgan o‘rni to‘g‘risida so‘zlab bering.
2. Rur – Germaniyaning iqtisodiy, moliyaviy, madaniy va ilmiy markazi ekanligini 
asoslab bering.
3. Germaniya intensiv rivojlangan qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishiga ega ekanligini 
qanday asoslab bera olasiz?
4. Germaniyada transport tarmog‘i qanday rivojlangan?
5. Germaniyaning tashqi iqtisodiy aloqalarini baholab bering.
33-§. Rossiya Federatsiyasi: tabiiy-demografik salohiyati
Tayanch iboralar
Tabiiy-demografik salohiyat, hukumat, ijro etuvchi organ, doimiy aholi, davlatlararo 
migratsiya, aholining milliy tarkibi, aholi joylashishi, iqtisodiyot tarkibi.
Rossiya – maydoni jihatidan yer yuzidagi eng yirik davlat. U Yevrosiyo 
shimoliy qismida joylashgan (taxminan 4,1 mln. km
2
– Yevropada, 13,0 mln. 
km
2
– osiyoda). 
Rossiya chegaralarining umumiy uzunligi dunyoda eng katta bo‘lib, u 58,6 
ming km ni tashkil qiladi. Bunda dengiz orqali o‘tgan chegaralar quruqlikdagi 
chegaralardan deyarli ikki barobar uzun.
Rossiyaning quruqlikdagi chegaralari ham juda uzoqqa cho‘zilgan (20 ming 
km dan ortiq). Sobiq Ittifoq parchalangandan so‘ng Rossiya qo‘shnilarining soni 
rasman o‘zgarmadi. U 16 davlat bilan chegaradosh, dunyodagi boshqa hech qaysi 
davlatning bunchalik ko‘p qo‘shnisi yo‘q.
Rossiya – Federativ Respublika. Davlat rahbari – Prezident. Hukumat ijro 
etuvchi organ hisoblanadi. 
Rossiya Federatsiyasi mineral resurslarning turlari va zaxiralari bo‘yicha 
jahondagi eng boy mamlakatlardan biridir.
Rossiya ko‘mir, neft va tabiiy gazning ulkan zaxiralariga ega. Undan tashqari
mis, qo‘rg‘oshin, rux, volfram, molibden, qalayi, nikel, boksit, nefelin rudalariga 
boy. Oltin, kumush, platina, olmos qazib olinadi. Osh va kaliy tuzlarining 
zaxiralari ulkan.
Rossiyaning barcha hududlarida, ayrim arktika va subarktika rayonlaridan 
tashqari, doimiy aholi mavjud, biroq u juda notekis joylashgan. Aholining 
o‘rtacha zichligi 1 km
2
ga 8,4 kishini (Rossiyaning Yevropa qismida 1 km
2
ga 32 
kishi, Osiyo qismida esa taxminan 2 kishi to‘g‘ri keladi) tashkil etadi. Aholi eng 
8 – A. Qayumov, I. Safarov, M. Tillaboyeva

---

114
zich joylashgan yerlar (bu zichlik shimolga va sharqqa tomon kamayib boradi)
Markaziy Rossiyadadir. Rossiya Federatsiyasi aholisining soni 2012-yilning 
boshida 142,0 mln. kishini tashkil etdi. Rossiya demografik rivojlanishining 
hozirgi bosqichiga tug‘ilish va aholi tabiiy ko‘payishining qisqarishi xosdir. 
Aholi sonining tabiiy kamayishi ma’lum darajada davlatlararo migratsiya saldosi 
hisobiga qoplanmoqda. 
Rossiya aholisining milliy tarkibi juda xilma-xildir (100 dan ortiq millat va 
xalqlar yashaydi). Aholisining ko‘p qismini ruslar tashkil etadi (80 % dan ortiq), 
ko‘p sonli xalqlar qatorida tatarlar (5 mln. kishidan ortiq), ukrainlar (4 mln. dan 
ortiq), chuvashlar va boshqalarni ajratish mumkin. Shahar aholisi ulushi –73,2 %.
Qishloq aholisining joylashishi tabiat zonalari, xo‘jalik faoliyati uchun mavjud 
bo‘lgan shart-sharoitlar, xalqlarning urf-odatlari va an’analari bilan bog‘liq holda 
farqlanadi.
Amaliy ish
1. Yozuvsiz xaritada Rossiya Federatsiyasi bilan chegaradosh mamlakatlarni aniqlab, 
ularning nomlarini daftaringizga yozib qo‘ying.
2. Aholining hududiy joylashishiga xos xususiyatlarni daftaringizga qayd eting.