Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Savol va topshiriqlar
1. Osiyo aholisining tadrijiy o‘sishi (dinamikasi) xususiyatlarini darslik matni 
ma’lumotlari asosida o‘rganing. Unda tabiiy o‘sish ko‘rsatkichlari eng yuqori va 
past bo‘lgan mamlakatlarni aniqlang. Bu ko‘rsatkichlarni mamlakatlarning iqtisodiy 
ahvoli bilan qiyoslang va xulosa chiqaring.
2. Osiyoda urbanizatsiya jarayonlari qanday kechmoqda? Urbanizatsiya darajasi yuqori 
va past bo‘lgan mamlakatlarni aniqlang va bu holatlarni mamlakatlarning rivojlanish 
darajalari bilan bog‘lang.
3. Osiyoning eng yirik shaharlari geografiyasini o‘rganing. Ularning xususiyatlarini
jahonning boshqa shaharlari bilan taqqoslang.
37-§. Osiyo mamlakatlari xo‘jaligi
Tayanch iboralar
«Osiyo yo‘lbarslari», yangi industrial davlatlar, «neft-dollar», iqtisodiy qoloq 
mamlakatlar, subtropik dehqonchilik, sholi regioni.
Garchi Osiyoning jahon xo‘jaligidagi mavqeyi so‘nggi davrlarda tinimsiz 
o‘sib borayotgan bo‘lsa-da, ko‘pchilik davlatlarning iqtisodi qoloq holdadir. 
Osiyo davlatlari sanoatining rivojlanganligi holatiga ko‘ra olti guruhga 
bo‘linadi.
Birinchi – Yaponiya
tipik Osiyo davlatlaridan biri bo‘lishiga qaramay, so‘ng-
gi YMD, ishlab chiqarish hajmiga ko‘ra jahonning to‘rtinchi davlati hisoblanadi. 
Shu bilan birga u mintaqadagi «Katta sakkizlik»ga kiruvchi yagona davlat, 
ijtimoiy taraqqiyot borasida ko‘plab rivojlanayotgan davlatlar uchun namuna 
hamdir.
ikkinchi – Xitoy va hindiston.
Ular oldingi qoloq, mustamlaka davlatdan 
so‘nggi yillarda iqtisodiyoti tez rivojlanayotgan davlatlarga aylandilar. Ishlab 
chiqarayotgan mahsulotlari hajmiga ko‘ra ular jahonning eng yirik birinchi o‘nlik 
davlatlari qatorida turadilar. Hozirgi vaqtda Xitoy YIM hajmiga ko‘ra dunyoda 
AQSHdan keyin ikkinchi, Hindiston esa uchinchi o‘rinni egallaydi. Ammo 
aholisi jon boshiga mahsulotlarning to‘g‘ri kelish ko‘rsatkichlari esa hali ancha 
pastligicha qolmoqda.