Gidrouzellarning ekspluatatsiya ishonchliligini baholash Inshootlar loyiha bo‘yicha eng k

Gidrouzellarning ekspluatatsiya ishonchliligini baholash


- Inshootlar loyiha bo‘yicha eng ko‘p (katostrofik) suv sarfini bemalol o‘tkazish qobiliyatiga ega, buzulmagan, sinmagan, yorilmagan, cho‘kmagan bo‘lishi; to‘g‘onlar loyihada ko‘zda tutilgan suv bosimini (naporini) ushlab tura oladigan, bosimli qiyaligi qoplamalari buzulmagan, shishib chiqmagan, bosimsiz qiyaligi buzulmagan, suvni sizib o‘tishi belgilari bo‘lmagan.
- Yuqori befida dam (podpor) hosil bo‘lmaydigan, pastki va yuqori beflarida eng kam va eng ko‘p (katostrofik) suv sarfi oqqanda yuvilish va loyqa cho‘kishi bo‘lmaydigan;
- Suv olib keluvchi va suv olib ketuvchi kanallarining o‘zanlarini inshootga tutash qismlari buzulmagan, loyihada belgilangan eng ko‘p suv sarfini (loyqa cho‘ktirmasdan va o‘zanini yuvdirmasdan) o‘tkazadigan, o‘zanlar bilan tutash qismlaridagi qoplamalari buzulmagan, sinmagan;
- Gidromexanik (zatvorlari, ularni ko‘targichlar va b.sh.o‘.) uskunalari korroziyaga uchramagan, chirimagan, zichlagichlari butun, suvni sizib o‘tishiga yo‘l qo‘ymaydigan, ko‘targichlari yog‘langan va oson hamda tez boshqariladigan, qo‘qim (musor) ushlovchi panjaralari chirimagan, inshootni mo‘tadil ishlashiga halaqit qiladigan qo‘qim, to‘nka, shuningdek suvga tushib o‘lib qolgan mayda va qora mollarni ushlab qoladigan, ularni chiqarib tashlash uskunasi mavjud va u texnik soz bo‘lgan;
- Yog‘ochli qismlari chirimagan, sinmagan, zamburug‘li kasalliklarga uchramagan;
- Inshootlarni avtomatika va telemexanika qurilmalari texnik soz, suv o‘lchash postlari va qurilmalari tarirovka qilingan, shahodatlangan, texnik xizmat uchun yetarli texnika, mashina va mexanizmlarga ega;
- Inshootlarga keluvchi yo‘llar soz holatda, aloqa tizimi bekamu- ko‘st, nuqsonsiz ishlaydigan, yuqori tashkilotlar, qo‘riqlash idoralari, mahalliy hoqimiyatlar, ichki ishlar, favqulotda vaziyatlar idoralari, qurilish va transport tashkilotlari, ekspluatatsiya xizmati xodimlari bilan bog‘lanish imkoniyatiga ega;
- Inshootlarning (flyutbeti) ostidan sizib o‘tayotgan suvning bosimi (napori) so‘ndiriladigan, teskari filtri va drenaj tizimi mo‘tadil ishlaydigan;
-Inshootlarda o‘rnatilgan barcha NO‘A texnik soz va mo‘tadil ishlaydigan, o‘lchash ishlari, muddatlariga rioya qilinib, muntazam olib boriladigan;
- Material (qum, shag‘al, tosh, yog‘och – taxta, sement, qoplar va b.sh.o‘.)larning avariya zahirasi, har bir material turidan suv xo‘jaligi vazirligi belgilagan me’yordagi hajmda, qoplar soni esa barcha qum va shag‘alni solib buzulgan joyni berkitishga yetarli miqdorda bo‘lgan; Ehtiyot qismlarning avariya zahirasi, belgilangan me’yorga muvofiq, son jihatidan yetarli va asosiy hamda yordamchi gidromexanik uskuna va jihozlarni to‘xtovsiz ishlatilishini ta’minlay oladigan bo‘lishi;
- Inshootlarni ishlatish qoidalari, loyihalar, qabul qilish – topshirish dalolatnomalari kabi texnik hujjatlar mavjud, kuzatish natijalari yoziladigan va kundalik tezkor olib boriladigan hujjatlar jamlangan;
- Inshootlarning nomi, texnik tavsifi, qurilgan va qayta qurilgan yili, loyihachi tashkiloti yozilgan taxta o‘rnatilayotgan va reperlar ro‘yxati bo‘lgan;
- Ekspluatatsiya xizmati boshqaruv apparati mutaxassislari, gidrotexnika inshootlariga xizmat ko‘rsatuvchi muxandis – texnik, yordamchi mutaxassislari zaruriy malakaga va kasbga ega bo‘lishlari shart.
Kuzatish ishlarini o‘tkazishni tavsiya qilinadigan davriyligi
3.1 – jadval

№	Kuzatish ishlarini nomlari	Davriyligi (muddatlari)
1	2	3
1	Gidrotexnika inshootlarining texnik holatidagi o‘zgarish va buzulishlarni (tavsifini yozib va tasvirini chizib) ko‘rib chiqish hamda kuzatish jurnaliga qayt qilib borish.	Har kuni
2	Gidrotexnika inshootlari beflaridagi suv sathini kuzatish va o‘lchash	Har kuni, 2 marta, ertalab 8:00 da, kechqurun 20:00 da.
3	Inshootlar va ulardagi gidromexanik qu-rilmalarni texnik holatidagi buzulishlarni o‘lchash, shuningdek reperlar, markalar va pezometrlar quvurlarini og‘zini nivelirlash	Har kunda 1 marta, buzulishlar turg‘unlashganda oyiga 1 marta
4	Huddi shunday buzulishlar rivojlanayotgan davrda, suv ombori tezlik bilan to‘ldirilayotgan yoki bo‘shatilayotgan davrda; sel va toshqin, kuchli yomg‘ir, shamol bo‘lganda	5 kunda kamida 1 marta, bu holatlar vujudga kelganda muntazam ravishda
5	Drenaj va filtratsiya (sizib o‘tish) manbalaridagi suv sarfini o‘lchash (pezometrlarni o‘lchash)	Filtratsiya paydo bo‘lganda har kuni, keyin oyiga kamida 2 marta
6	Huddi shunday toshqin va kuchli yomg‘ir paytida	Har kuni
7	Beton galereyalar, tezoqarlar, boshqa sh. o‘. inshootlardagi vaziyatni tasvirini chizib ko‘rib chiqish	Har oyda 1 martadan choraklikda 1 martagacha
8	Inshootlarning suv ostidagi qismlarini g‘ovvoslar yordamida ko‘rib chiqish	Yiliga 1 marta
9	Sel va toshqin suvlarini o‘tkazib yuboruvchi inshootlar, drenaj qurilmalarini ko‘rib chiqish	Sel va toshqin paytida har 2 soatda, sel va toshqin suvlari o‘tgandan so‘ng, har chorakda 1 marta
10	Qirg‘oqlarni yuvilishi va oqizindilarni cho‘kishini kuzatish	Har oyda 1 marta, toshqin payti, suv omborini tezkorlik bilan bo‘shatishda har kuni
11	Muz hosil bo‘lishi va erishini kuzatish	5 sutkada kamida 1 marta
12	Kimyoviy tahlil uchun namuna olish	Har 3 oyda 1 martadan yiliga 1 martagacha
13	Kanallar, kollektorlardagi suvning sarfi, tezliklari, gidravlik elementlari, loyqalik (g‘adir – budurlik koeffitsienti bilan) foydali ish koeffitsientini o‘lchash	Har 10 kunda 1 marta, yuvilish va loyqa cho‘kishi kuzatilganda shu joyni o‘zida iloji boricha, har kuni
14	Inshootlardagi zo‘riqishni o‘lchash	Loyiha bilan belgilangan muddatlarda
15	Grunt g‘ovvakligi pezometrik bosimi va zo‘riqish holatini kuzatish	Qurilish davrida har 1-2 oyda 1 marta, suv ombori to‘ldirilayotganda 7-10 kunda 1 marta, inshootni ishlatilishini 1 - yilida – har oyda, inshootni ishlatishni keyingi 2-4- yilda – har chorakda, undan keyingi yillarda esa – har yarim yilda 1 marta
16	Suv haroratini o‘lchab borish	Boshgidrometni tavsiyasiga muvofiq
17	Yerdan foydalanish koeffitsientini o‘lchash	Yiliga kamida 1 marta
18	Kuzatuv quduqlari yordamida yerni, meliorativ holatini nazorat qilish	Har chorakda, yiliga kamida 2 marta
19	Nasos stansiyalarida elektr dvegatellarani tok kuchi va quvvati, aylanish tezliklarini nazorat qilib borish	Nasos stansiyalarini ishlatish qoidalariga muvofiq
20	Gidrouzel inshootlarini komissiya tuzib ko‘rib chiqish (obsledovanie), tozalash va ta’mirlash ishlari hajmini o‘lchash, defekt dalolatnomalari tuzish	Bahorda sel va toshqin o‘tgandan so‘ng, sug‘orish mavsumida va undan so‘ng ko‘zda
Eslatma: Har bir gidrotexnika inshootining xususiyatlaridan kelib chiqib, kuzatishlarni olib borish muddatlari va kuzatish ishlari ro‘yxatiga o‘zgartirishlar kiritish har bir ob’ektni ishlatish qoidalarida nazarda tutiladi.

(vaqt bo‘yicha) choklarni ochilishi grafiklari va loyiha bo‘yicha boshqa shularga o‘xshash grafiklar chiziladi.
Inshootlarni mo‘tadil ishlatish nuqtai nazaridan kelib chiqib barcha o‘lchamlarni loyihaga nisbatan o‘zgarishi tahlil qilinadi, inshootlarni ishonchli ishlashi (оценка надёжности) baholanadi, ta’mirlash – tiklash, qayta qurish ishlarini amalga oshirish bo‘yicha tavsiyalar beriladi;
Kuzatish ishlari natijalari bo‘yicha hisobot tuziladi, u yillik ekspluatatsion tadbirlar hisobotiga kiritiladi va unga barcha grafiklar va tahlillar, taklif va tavsiyalar ilova qilinadi.
Asosiy adabiyotlar.
1. O’zbekiston Respublikasi “Gidrotexnika inshootlarining xavfsizligi to’g’risida”gi qonuni, 1999 yil 20 avgust 826 sonli.
2.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Gidrotexnika inshootlarining xavfsizigi to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunini amalga oshirish chora-tadbirlari to’g’risidagi qarori 1999 yil 16 noyabr.№ 499 sonli.
3. Postanovlenie Kabineta Ministrov R. Uzbekistan «O merax povыsheniya be6zopasnosti rabotы i nadejnosti ekspluatatsii krupnыx i osobo vajnыx vodoxozyaystvennыx ob’ektov na period 1999-2005g.» Tashkent, 1999
4. Bakiev M.R., Kirillova E.I., Xo’jaqulov R. Bezopasnost gidrotexnicheskix soorujeniy. Tashkent, 2008, 110 s.
5. Bakiev M.R., Tursunov T.N., Kaveshnikov N.T. Gidrotexnika inshootlaridan foydalanish. T., 2008
6. KMK 2.06.01-97. Gidrotexnik inshootlari loyixalashtirishning asosiy nizomlari. Toshkent, 1997.
7. Mirstxulava St.E. Nadejnost gidromeliorativnыx soorujeniy. M. 1974.
8. Veksler A.B. i dr. Nadejnost, sostialnaya i ekologicheskaya bezopasnost gidrotexnicheskix ob’ektov: ostenka riska i prinyatie resheniya. Sankt-Peterburg, 2002.
9. Poryadok provedeniya Gosinspekstiy «Gosvodxoznadzor» ekspertizы nadejnosti texnicheskogo sostoyaniya i bezopasnosti rabotы ekspluatiruemыx gidrotexnicheskix soorujeniy. Tashkent, 2001.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. O’zbekiston Respublikasi “Suv va suvdan foydalanish to’g’risida”gi qonuni, 1993 yil.
2. Gidrotexnika inshootlarini inspektorlik tekshirish tartibi,Toshkent-2004 yil.
3. Deklaratsiya bezopasnosti gidrotexnicheskix soorujeniy. Tashkent, 2001.
4. Gosvodxoznadzor «Polojenie o stentralizovannom obsledovanii i ostenke texnicheskogo sostoyaniya gidrotexnicheskix soorujeniy Respubliki Uzbekistan» Tashkent, 2001.
5. Suv ombolarini, kanallarni, gidrouzellarni va nasos stansiyalarni havfsizligini ta’minlashga qaratilgan avariyalarni tugatish uchun mo’ljallangan zahira materiallarni, asbob va uskunalarini yaratish haqidagi nizomi. Vazirlar Mahkamasining 14 fevral 2000 yil 03-11-21 son tasdiqlangan.