Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

38-§. markaziy Osiyo (O‘zbekistonga qo‘shni) mamlakatlarining 
umumiy tavsifi
Tayanch iboralar
Mustaqillik, davlat mustaqilligi, geografik o‘rni, iqtisodiy hamkorlik, mineral 
resurslari, aholi, aholi soni, aholi zichligi, xo‘jaligi, sanoati, qishloq xo‘jaligi, transporti.
O‘zbekiston va unga qo‘shni bo‘lgan Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkmaniston 
Respublikalari Markaziy Osiyo hududidagi mamlakatlardir. Qozog‘iston 
Markaziy Osiyo davlati deb tan olinmasa ham, hududining asosiy qismi ushbu 
regionda joylashganligini hisobga olgan holda, uni Markaziy Osiyo davlatlari 
qatoriga kiritish mumkin. Markaziy Osiyo davlatlari jahon siyosiy xaritasida 
1991-yil kuzida, sobiq Ittifoqning barham topishi bilan paydo bo‘ldi.
Markaziy Osiyo sobiq Ittifoq davrida bir tomonlama, asosan, xomashyo va 
yarimxomashyo mahsulotlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashgan edi. Bu hudud 
sobiq Ittifoq paxtasining 93 % i (jahon paxtasining 12 % i)ni, ko‘plab mis, 
qo‘rg‘oshin, rux, xrom, oltin, uran kabi rangli metallarni yetkazib bergan.
Geografik o‘rnining eng muhim xususiyatlaridan biri uning ulkan Yevrosiyo 
materigining deyarli qoq o‘rtasida, Dunyo okeanlaridan uzoqda joylashganligidir.
Mustaqillikning dastlabki yillaridanoq mintaqa davlatlari jahon bozorlariga 
olib chiqadigan yangi transport yo‘llarini tashkil qilishga kirishdilar. Natijada 
ilgarigi Rossiya orqali dengizlargacha olib boruvchi yagona transport yo‘lagiga 
qo‘shimcha Eron orqali Fors qo‘ltig‘iga, Kavkaz orqali Yevropaga, Xitoy orqali 
Tinch okeani bo‘ylariga yetkazuvchi temiryo‘l va avtomobil yo‘llari barpo etildi, 
quvurlar yotqizildi.
hududi, chegaralari, tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari. 
Markaziy 
osiyoning maydoni 4 mln. km
2
(jahon quruqlik maydonining 3,0 % i), aholisi 
70,0 mln. kishini (jahon aholisining salkam 1,0 % i) tashkil qiladi. Uning hududi 
g‘arbdan sharqqa 3 ming km, shimoldan janubga 2,5 ming km masofaga 
cho‘zilgan bo‘lib, iqlimi, asosan, quruq, keskin kontinental.
Tabiiy namlik asosida bahorikor dehqonchilik Markaziy Osiyoning Shimoliy 
Qozog‘iston va baland tog‘oldi adirlari va tog‘ yonbag‘irlarida olib boriladi. 
Mintaqaning oqar suv manbalariga ega bo‘lgan vodiy va vohalarida har jihatdan 
iqtisodiy rivojlangan hududlar joylashgan.
Markaziy osiyo