Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Quruqlik (litosfera)ning
ifloslanishi
yer osti boyliklarini o‘zlashtirish, 
ayniqsa, ularni ochiq usulda qazib chiqarish natijasida yuzaga kelmoqda. Tuproq, 
ayniqsa, sanoat va qishloq xo‘jaligi chiqindilari bilan ifloslanmoqda. Bunda 
asosiy ifloslovchi unsurlar – turli metallar va ularning birikmalari, mineral 
o‘g‘itlar, kimyoviy zaharli vositalar, radioaktiv moddalardir. Maishiy xizmat 
va chorvachilik chiqindilari tufayli paydo bo‘lgan chiqindi uyumlari sanitariya-
gigiyena holatining yomonlashuviga olib kelmoqda.
Gidrosfera
(daryolar, ko‘llar va dengizlar), asosan, sanoat, qishloq xo‘jaligi 
va uy-ro‘zg‘or, maishiy xizmat sohalarining oqova suvlari qo‘shilishi natijasida 

---

29
ifloslanmoqda. Oqibatda chuchuk suv yetishmasligi holati tobora kuchaymoqda. 
Bunday holatlar dunyoda aholi eng zich yashaydigan hududlar bo‘ylab oquvchi 
Reyn, sena, Temza, Dunay, Dnepr, Volga, Don, missisipi, Nil, Gang, Yanszi
kabi daryolarning havzalarida kuzatilmoqda.
Dunyo okeani ham tobora ifloslanib borayapti. Uning ifloslanishi daryolardan 
qo‘shilayotgan notoza suvlar, sohillardan tashlanayotgan chiqindilar, kemalar 
harakati va halokati sababli tushayotgan neft mah sulotlari tufayli sodir bo‘l-
moqda. Hozirgi vaqtda O‘rta, Shimoliy, Boltiq, Qora, Azov, Karib, Yapon, Yava 
dengizlari, Biskayya, Fors, Meksika qo‘ltiqlari eng ko‘p ifloslangan.
Dunyo okeanining havzasi, ayniqsa, neft va neft mahsulotlari chiqindilari 
tufayli ifloslanmoqda.
Kosmik kuzatishlar hozirgi vaqtda Dunyo okeani yuzasining 1/3 qismi neft 
pardasi bilan qoplanganligini ko‘rsatmoqda. Bu jahondagi eng katta ekologik 
muammolardan biri demakdir. Zero, neft pardasi okeanning quyosh nurlarini 
qabul qilib olishiga to‘sqinlik qiladi, suvning bug‘lanishini va kislorod bilan 
to‘yinish imkoniyatini pasaytiradi, tirik organizmlar rivojlanishini susaytiradi. 
Neft bilan, ayniqsa, Atlantika okeani, Hind okeanining shimoliy qismlari eng 
ko‘p ifloslangan.