Mavzu: fermentlar

---

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA OʻRTA MAXSUS TA’LIM 
VAZIRLIGI 
 
FARGʻONA DAVLAT UNIVERSITETI 
TABIIY FANLAR FAKULTETI 
BIOLOGIYA KAFEDRASI 
BIOLOGIK KIMYO VA MOLEKULYAR BIOLOGIYA 
FANIDAN 
MUSTAQIL ISH 
MAVZU: FERMENTLAR 
 
 
BAJARDI:
SH. KAMOLOV 
QABUL QILDI:
M. MAHMUDOV 
FARGʻONA-2022 

---

2 
MAVZU: FERMENTLAR
Reja : 
1.
Fermentlar haqida umumiy tushuncha ………………….3 
2.
Fermentlarning tasnifi va nomenklaturasi ………………4 
3.
Fermentlarning ta’sir etish mexanizmi …………………6 
4.
Fermentlarning faolligini o’lchash birliklari ……………8 
5.
Fermentlarning faolligini boshqarilishi …………………9 
6.
Xulosa
7.
Foydalanilgan adaboiyotlar ro’yxati …………………….12 

---

3 
Fermentlar haqida umumiy tushuncha
. 
Fermentlar
(lot. fermentum — achitqi), enzimlar — hayvon, oʻsimlik 
va bakteriyalarning tirik hujayralaridagi oqsilli katalizatorlar. Fermentlar
maxsus xususiyatlari va kimyoviy reaksiyalarni tezlashtirishi bilan 
odatdagi katalizatorlardan farqlanadi. Ular katalizatorlar kabi kimyoviy 
reaksiyalarning faollanish energiyasini pasaytiradi.
1914-yil rus kimyogari K.G.S. Kirxgof undirilgan arpa donidan 
olingan ekstrakt taʼsirida kraxmalni qandgacha parchaladi. 1933-yilda 
fransuz kimyogarlari A. Payen va J. Perso birinchi marta arpa donidan 
amilaza fermentini ajratib oldilar. 19-asr oʻrtalarida mikrobiologiyanint 
asoschisi L. Paster achish jarayonini tirik mikroorganizmlar (achitqilar) 
qoʻzgʻatadi va bu jarayon ularning hayoti bilan bogʻliq deb koʻrsatdi. 1897-
yilda nemis kimyogari E. Buxner achitqidan spirtli achish jarayonini 
chaqiruvchi fermentni ajratib oldi.[1,2,3,] 
20-asr boshlariga kelib nemis kimyogari R. Vilshtetter xodimlari bilan 
Fermentlarni ajratish va tozalashda adsorbsiya usulidan keng foydalandi. 
20— 30- yillarda J. Samor, birinchi kristallik ferment (ureaza), soʻngra 
pepsin va boshqa bir qator proteologik Fermentlarnini kristall shaklida 
ajratib olgan. 
20-asrning 
oʻrtalariga kelib, fizikkimyoviy taxlil (asosan, 
xromotografiya) va oqsil kimyosi usullarining rivojlanishi natijasida qator 
Fermentlarning birlamchi strukturasi aniqlandi. Masalan, qoramol 
oshqozon osti bezining ribonukleaza fermentlari toʻrtta disulfid bog‘i bilan 
bogʻlangan 124 aminokislota qoldigʻidan iboratligi koʻrsatib berildi. 
Shundan keyin rentgen struktura taxlili yordamida bir qancha 
Fermentlarning ikkilamchi va uchlamchi strukturalari aniqlandi. Koʻp 
Fermentlar toʻrtlamchi strukturaga ega ekanligi, yaʼni molekulalari tarkibi 
va strukturasi jihatidan turlicha boʻlgan bir qancha oqsil subbirliklar 
(biopolimerlar)dan iboratligi koʻrsatildi. 
Fermentlar. barcha oqsillar kabi oddiy va murakkab boʻladi. 
Murakkab Fermentlarning molekulalari ikki komponentdan: oqsil 
(apoferment) va oqsil boʻlmagan — prostetik guruh komponentidan iborat. 
Prostetik guruh apofermentdan oson ajraladigan hollarda kofaktor yoki 
koferment deb ataladi. Uglevodlar, nukleotidlar, turli metallarning ionlari 
va boshqa birikmalar, vitaminlar hamda ularning hosilalari (vitaminlari 
kofermentlardan iborat 150 dan ortiq fermentlar maʼlum) kofermentlar 
boʻlishi mumkin. Avitaminoz va gipovitaminozlarda koʻpgina ferment 

---

4 
tizimining funksiyasi izdan chiqadi, bu butun organizm normal hayot 
faoliyatining buzilishiga sabab boʻladi.