G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Sinkarp 
mevalar (yunon. si n – birgalikda; karpos – meva) – eng 
kо‘p uchraydigan mevalar guruhidir. Morfologik jihatdan sinkarp 
mevalar kо‘sak yoki chanoq va qо‘zoqcha, qanotli, rezavor yoki 
yumshoq meva va boshqa kо‘pgina xillardan iborat. 
Kо‘sak yoki chanoq – kо‘p urug‘li meva. Ular ikkita va undan kо‘p 
meva bargchalardan tashkil topadi. Bir uyli yoki kо‘p uyli bо‘ladi. 
300

---

Bunday mevalar loladoshlar, sigirquyruqdoshlar, ituzumdoshlar, 
zubturumdoshlar, chinniguldoshlar, toldoshlar, binafshadoshlar, 
kо‘knordoshlar, qо‘ng‘iroqdoshlar, pashmakdoshlar va boshqa bir 
necha oilalarda uchraydi. Ularning ochilishi xususiyati har xil bо‘ladi. 
Chunonchi, qopqoqchalar (mingdevona, semizо‘t, zubturum va 
boshqalarda), teshikchalar (kо‘knor, qо‘ng‘iroqgulda), tepatishchalar 
(chinnigul, navrо‘zgullarda), ustki uchidan pastki uchigacha uzunasiga 
о‘tadigan yoriqchalar (mingdevona, orxisdoshlar, binafsha, 
piyozdoshlar va boshqalarda) vositasi bilan ochiladi (160-rasm). 
Bо‘linadigan mevalar. merikarpiy (yunon. meris – bо‘lakcha, 
parcha; karpos – meva) – ikki yoki kо‘p uyli pastki va о‘rta 
tugunchadan hosil bо‘ladi, yetilgandan keyin ikki yoki bir necha 
bо‘laklarga 
bо‘linadi. 
Masalan, 
tugmachagul, 
gulxayri, 
soyabonguldoshlar, labguldoshlar va boshqalarda bо‘ladi. 
Merikarp mevalar
orasida birurug‘li ayrim bо‘g‘imlarga bо‘linib 
ochiladigan mevalar soyabonguldoshlar oilasining kо‘pchilik 
vakillarida uchraydi. Nihoyat, merikarpiy mevalarni yana bir xili 
labguldoshlar, kampirchopondoshlar oilalarining vakillarida uchraydi. 
Bunday mevalar senobiy deb ataladi. Senobiy ustki tugunchadan hosil 
bо‘ladi, uning ikkita meva barglari uzunasiga va kо‘ndalangiga 
bо‘lingandan keyin tо‘rt bо‘lakli meva rivojlanadi. Har bir bо‘lak 
mevada bitta urug‘ bо‘ladi (masalan, lagoxilus-kо‘kparang, rayhon va 
boshqalarda). 
301

---