G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Aerogidatofitlar.
Oraliq gruppa о‘simliklari hisoblanadi. Bular 
ham gidatofitlar bо‘lib, barglarning bir qismi suv yuzasida suzib hayot 
kechiradi (ryaska, kuvshinka). Kubishkaning barglaridagi og‘izchalar 
atmosferaga yaqin faqat bargning ustki epidermasida (1 mm
2
da 650 
dona) bо‘ladi. Mezofillida palisad parenxima juda yaxshi rivojlangan. 
Og‘izchalar va keng hujayra oraliqlaridan kislorod ildizpoya va 
ildizga boradi.
Gidrofitlar
. Bu guruh о‘simliklari hovuzlar atrofida о‘sadi 
(qamish, shakar qamishi, qirqbо‘g‘im). Bu о‘simliklarning 
ildizpoyalari hovuzlar tubida va kо‘psonli qо‘shimcha ildizlarni hosil 
qiladi. Suvning yuzasidan ularning barglari hatto poyalari suvdan 
yuqoriga chiqib turadi (168-rasm). 
Gidrofitlarning barcha organlarida hujayra oraliqlari mavjud bо‘lib, 
suvga botib turgan organlarini kislorod bilan taminlaydi. Kо‘pchilik 
gidatofitlarning barglarida о‘ziga xos turlicha tuzilishlar paydo 
bо‘ladi. Masalan, suvda yashovchi nayzabarg о‘simligining suv ustiga 
chiqib turgan barg plastinkalarida va barg bandida havo yо‘llari 
bо‘ladi. Suvga botgan barglarda barg plastinkasi va barg bandining 
о‘rniga ingichka lentasimon barglar paydo bо‘lib ichki tuzilishi 
317

---

gidatofit о‘simliklar barglari tuzilishga о‘xshash bо‘ladi. Xullas, bitta 
о‘simlikda oraliq shakldagi barglarni ham uchratish mumkin.
Gigrofitlar.
Bu guruh о‘simliklar nam yetarli bо‘lgan yerlarda 
о‘sadi ya’ni botqoqlarda, zax, о‘rmonlarda. Bu о‘simliklar suvga 
muhtoj emas. Shuning uchun ularda transpirasiyaning pasaytiruvchi 
ayrim moslashish belgilari bо‘lmaydi. Masalan: medunisa 
о‘simligining barglari epidermasi yupqa pо‘stli va yupqa kutikula 
bilan qoplangan.
Og‘izchalar epiderma hujayralari bilan bir tekisda yoki ulardan 
balandroq joylashgan va siyrak tuklar bilan qoplangan. Nam 
atmosferada transpirasiyaning jadalligi poya bо‘ylab moddalarning 
harakatini yaxshilaydi. 
О‘rmonda о‘sadigan о‘simliklarning tuzilishi soyasevar о‘simliklar 
tuzilishiga о‘xshash bо‘ladi.
Kserofitlar.
Bu guruh о‘simliklar tuproq va havoda namlikning 
tanqisligiga qarab turlicha moslashish belgilarini hosil qilgan. Bu 
moslamalar transpirasiya jarayonida kam suv bug‘latishga qaratilgan.
318

---

A 
B 
V 
G 
D 
E 
J 
b