G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

168-rasm. Gidrofit о‘simliklar bargining anatomik tuzilishi: 
Suv usti (A), suzuvchi (B) va suv ostida (V) barglarining tuzilish 
sxemasi, suzuvchi (G-D) va suv ostida (E-J) barglarining ustki va ostki 
epidermalari. 
319

---

Kserofitlar morfologik jihatdan turli hayotiy shakllar ega bо‘lgan 
о‘simliklar bо‘lib ular orasida bargli va poyali sukkulent о‘simliklar 
ham uchrab kо‘p vaqtlar tanasida suv saqlab turishga moslashgan. Bu 
guruh о‘simliklari barglarini turlicha turlicha shaklga o‘zgartirilgan 
(bargsiz, mayda bargli, barg о‘rniga va poya о‘rniga tikonlarning hosil 
bо‘lishi ya’ni kladodii, filloklodiy, fillodiyalar kabi). 
Kserofitlarning kо‘pchiligining barglari dag‘al qalin kutikulali 
bо‘lib sklerofitlar (yunon. skleros – dag‘al) deyiladi yoki 
sklerofillashgan о‘simliklar deyiladi. Bu о‘simliklarning barglari va 
poyalari qalin tuk bilan qoplangan bо‘ladi. Anatomik tuzilishlari 
transpirasiyani kamaytirishga moslashgan (169-rasm). 
Galofitlar.
Shо‘r tuproqlarda о‘sadigan о‘simliklarni galofitlar 
deyiladi (galos – sol). Bu ham kseromorf tuzilishga ega. 
Galofitlarning osmotik bosimi kuchli bо‘lganligidan shо‘r 
tuproqlarning suvidan foydalana olmaydi. Hayotiy shakli jihatidan 
galofitlarning ba’zilari sukkulentlardir, masalan shо‘ralar. Boshqa 
galofitlar mayda, dag‘al barglarga ega, ba’zilari barglarning ustiga 
kristallarni ajratadi (Masalan tamariks, sho‘radoshlar oilasi vakllari 
169-rasm). 
Yuksak о‘simliklarning geterotrof ovqatlanishga moslashish. 
Yuksak о‘simliklar avtotrof ovqatlanadilar – (ya’ni fotosintez 
jarayonida, tuproqdan olinadigan mineral moddalar, azot bilan 
birgalikda о‘simliklarning oziqlanishi). Haqiqiy geterotrof 
organizmlar organik moddalarning qoldiqlari bilan (saprofitlar) 
oziqlanadi. Bularga zamburug‘lar va bakteriyalar misol bо‘ladi.
Ba’zi yuksak о‘simliklar faqat mineral moddalar emas organik 
moddalar bilan ham oziqlanishga moslashganlar. Bunday о‘simliklar 
yoki epifit hayot kechiruvchilar yoki kuchli ishqorli tuproqlarda, torfli 
tuproqlarda о‘sishi mumkin. Bunday joylarda yashagan yuksak gulli 
о‘simliklar yashil barglarga ega bо‘lib, fotosintez qilishga qodir, lekin 
qо‘shimcha azotli oziqlarni zamburug‘lar bakteriyalar bilan simbioz 
yashab ulardan oladi. Bunday о‘simliklarni simbiotroflar deyiladi. 
320

---