G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

VIII BOB.
MEVA VA UNING TUZILISHI 
 
38-§ Mevalar haqida umumiy tushuncha 
Meva – yopiq urug‘li о‘simliklarning eng asosiy hosil organlaridan 
biri hisoblanadi. Meva urug‘lanishdan keyin, gulda rо‘y beradigan 
о‘zgarishlardan sо‘ng paydo bо‘ladi.
Mevalar urug‘ning yetilishiga, himoya qilinishiga, tarqalishiga 
xizmat qiladi. Ularning tuzilishi va morfologik kо‘rinishi juda xilma-
xildir. Faqat urug‘chi (ginesey) dan hosil bо‘lgan meva 
haqiqiy
meva 
deb ataladi. Bir necha urug‘chidan hosil bо‘lgan meva (masalan, 
malina, maymunjon, ayiqtovondoshlar va boshqalar) tо‘p meva yoki 
murakkab meva
deb ataladi. Ammo, kо‘pincha meva urug‘lanish 
sodir bо‘lgandan keyin tugunchadan, ba’zan gulning boshqa qismlari 
(gulkosa, gul – о‘rni va gulbandi)ning shu tuguncha bilan 
qо‘shilishidan hosil bо‘ladi. Bunday mevalarga 
soxta
meva deb 
ataladi. 
Mevalarni aniqlashda ulardagi ba’zi belgilar: meva pо‘sti – 
parakarpiy (yunon. pyeri – atrofida; karp os – meva)ning tuzilishi, 
mevaning ochilishi yoki tо‘kilishi hamda mevaning tarqalishi asosida 
e’tiborga olinadi. Mevaning ustki qavati 
Parakarpiy 
tuguncha yoki 
gulning boshqa organlarining qо‘shilib о‘sishidan hosil bо‘ladi. 
Parakarpiy ustida har xil о‘simtalar: tikan, qanotchalar, tukchalar 
bо‘lib, mevalarning tarqalishiga imkon yaratadi. Meva pо‘sti uch 
qavatdan iborat. Tashqi qavati 
ekzokarpiy 
(yunon. ekzo – tashqi; 
karpo – meva), ichki qismi 
endokarpiy
(yunon. endo – ichki) va 
ularning orasida turadigan о‘rta qismi 
mezokarpiy
(yunon. mezo – 
о‘rta) deb ataladi (158-rasm).
Parakarpiyning bu qatlamlarini hamma vaqt ham bir-biridan ajratib 
bо‘lmaydi. Ularni kо‘pincha danak shaklidagi mevalarda kо‘rish 
mumkin.
296

---