G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Geterokarpiya va geterospermiya.
Bitta о‘simlikda yoki bita 
tо‘pmevada turlicha meva va urug‘larning hosil bо‘lishiga 
geterokarpiya va geterospermiya deyiladi. Masalan, Spergularia 
о‘simligining bitta kо‘sagida ham qanotli, ham qanotsiz urug‘lar 
yetiladi (162-rasm). 
 
306

---

 
K 
I 
Z 
J 
E 
V 
G 
D 
М 
L 
B 
A 
162-rasm. 
Suaeda
 turkum turlaridagi geterokarpik va geterospermik 
mevalar: 
A,B
 – S. heterophylla
;
 
V-E –
 S. paradoxa
; J-I
 – S. altissima
; 
 
K-M
 – S. arcuata
. 
307

---

Geterospermiyaning asosiy xillaridan biri urug‘larining fiziologik 
turli tumanligidadir. Masalan, urug‘larning ba’zilari tez unadi, 
ba’zilari kech unadi, ba’zilari esa umuman unmaydi (162-rasm). 
Meva va urug‘larning tarqalishi. 
Meva va urug‘lar pishib 
yetilgandan sо‘ng bir qismi yerga tushadi, bir qismini о‘simlikdan 
uzib terib olinadi. О‘simliklarning diasporalari (yunon. diaspeyro – 
sochilmoq) tabiiy ravishda о‘simlik tanasidan ajralib, kо‘payish uchun 
xizmat qiladi. Diasporalar spora, urug‘, meva va boshqalar vositasi 
bilan tarqaladi. Diasporalarning tarqalishi asosan ikki usul bilan 
bо‘ladi.
1. Meva va urug‘larning tabiiy tarqalishi. Bunday tarqaladigan 
о‘simliklar 
avtoxor
(yunon. autos – о‘zish; xoreo – tarqalaman) 
о‘simliklar deb ataladi.
2. Turli vositalar (suv, shamol, qushlar, hayvonlar va odamlar) 
orqali tarqaladigan о‘simliklarga 
alloxor
(yunon. allos – boshqa; 
xoreo – tarqalaman) о‘simliklar deyiladi.