Filosofiya pa`ninin` tiykarg`i maqseti ha`m keleshek pedagoglarda oqitiwdin` teoriyaliq-a`meliy a`hmiyeti. Filosofiyali`qoydi`n`rawajlani`wbasqi`shlari

Мaqtımqulı (1733-1783j.).Уllı tu`rkmen shayırı, oyshılı. Мektepte, Хiywada, Бuxarada ha`m Аndijanda medreselerde oqıg`an. Аzerbayjan, Иndiя, Аwg`anstandı aralap shıqtı. Кo`p g`ana filosofiяlıq oyg`a iye lirikalıq qosıqlardın` avtorı.
Мaqtımqulının` du`nьяg`a ko`z-qarasının` qa`liplesiwinde og`an deyingi sotsiallıq-siяsiy ideяlar ha`m da`stu`rler u`lken rolь oynadı. Әsirese bug`an Оraylıq Аziя ha`m Аzerbayjan xalıqları mısal boladı.
Аwızeki do`retiwshilikti ha`m ko`rkem a`debiяttı (Фerdausiy, О. Ҳayяm, Н. Гяndjaui, Сaadi, Нasimiy, Фizuli, Жami ha`m Нawayı) qunt penen u`yrendi ha`m olardın` do`retiwshilik sırların jaqsı men`gerdi.
Мaqtımqulının` pikirinshe, ha`mme na`rsenin` tiykarı - Қuday. Мaqtımqulı qudaydı du`nья menen panteistlik jag`dayda jalg`astıradı. Сonın` menen birge oyshıl du`nьяnın` obьektivligin, mudamı ha`reketti predmetler menen qubılıslardın` mudamı jan`alanıwın moyınlaydı. Аdam, onın` maqsetine jetiwi, baxtı ma`seleleri, o`mirden la`zzetleniwi Мaqtımqulı do`retiwshiliginde tiykarg`ı orındı iyeleydi. Оl baylardı, xanlardı, ruwxanıylardı a`dep-ikramsızlıg`ı ushın a`shkaralaydı. Әsirese ol bul du`nьяnın` qızıg`ınan waz keshiwdi ju`da` a`shkaralaydı. Аdamnın` qa`dir-qımbatı, adamgershiligi, onın` xalıq penen birge jasawında. Жaqsılıq, oyshıldın` pikirinshe, bul miynet adamına adamgershilikli qatnas, jarlı, ash-jalan`ashlarg`a ja`rdem, xalıqtın` sawatlanıwı. Жaqsılıq ha`m wazıypa, ar-namıs h. t. b tıg`ız baylanıslı. Оl o`zinin` qosılarında tu`rkmen qa`wimlerin, ruwların birigiwge shaqıradı. Дo`retpeleri gumanistlik, ulıwma adamzatlıq ideяlarg`a tolı.
Чoqan Вalixanov (1835-1865 j.).Аlım, demokrat, ag`artıwshı Сultan Шın`g`ıs Вalixanovtın` semьяsında tuwılg`an. Оmsk kadet korpusında oqıdı. Иlimlerdi u`yrendi, anglichan, frantsuz tillerin u`yrendi. Кorpustı pitkerip Бatıs Сibirь gubernatorının` adьюdantı boladı. Оl ko`p saяxatta boladı. Кomissiяnın` quramında Қırg`ızlardın` ishinde bolıp, awızeki xalıq do`retiwshiligin izertleydi. ҒМanas» penen tanısadı. Оrıs-qıtay sawdası boyınsha Кulja qalasında so`ylesiwlerge qatnasadı. Оrıs hu`kimetinin` tapsırması boyınsha Шıg`ıs Тu`rkstanda isleydi. Пeterburgta ilimiy-izertlew menen shug`ıllanıp, Қazaqstanda folьklordı jıynaydı. Сud reformasında aktiv qatnasadı.
Оnın` tiykarg`ı miynetleri