58
УДК: 614.841
ЭЛЕКТР СИМ ВА КАБЕЛЛАРНИ КЎНДАЛАНГ
КЕСИМИ БЎЙИЧА ТАНЛАШ
Р.А.Абсаламов, (Ўзбекистон Республикаси ФВВ Академияси)
А.С.Махмудов (Ўзбекистон Республикаси ФВВ Академияси 5-курс курсанти)
Аннотация.
Илмий тадқиқот ишлари давомида электр сим ва
кабелларни кўндаланг кесими бўйича танлашда таҳлилий амаллар ва
тартиблар бажарилган.
Калит сўзлар.
Изоляция – кабель симларнинг қобиғи.
Аннотация.
В ходе научно-исследовательских работ были выполнены
аналитические процедуры и приемы при выборе электрических проводов и
кабелей по сечению.
Ключевые слова.
Изоляция – это оболочка жил кабеля.
имлар, кабеллар ва шиналарнинг кесимлари қуйидагича
танланади:
1)
қизиш шароитлари асосида узоқ, муддатли энг катта рухсат этилган
юкланиш токи бўйича;
2)
кучланиш исрофи бўйича;
3)
тежамли ток зичлиги бўйича.
Электр токи симдан оқиб ўтганда уни маълум даражада қиздиради.
Симнинг қизиш температураси ундан ажралиб чиққан электр энергияси
(И
2
рт)
микдори, ҳамда иссиқликнинг сим сиртидан атроф-муҳитга узатилиш
шароитларига боғлиқ. Агар симдан ажралиб чиққан иссиқлик миқдори
симдан атроф-муҳитга тарқалаётган иссиқлик микдорига тенг бўлса, сим
ҳарорати ўзгармас бўлади. Изоляцияли симлар учун рухсат этилган ҳарорат
чегараси
изоляция хусусиятлари билан, изоляциясиз очиқ симларда эса,
асосан, контактли туташмаларнинг ишончли ишлаши билан аниқланади.
Агар изоляцияланган сим ва кабеллар белгиланган ҳароратдан юқори
ҳароратда узоқ муддат ишлатилса, улар изоляция сифатини ва механик
хусусиятларини тезда юқотади, ҳамда
туташтирилган симлардаги
контактларнинг мустаҳкамлиги камаяди.
Симларнинг қизишидаги узоқ муддатли рухсат этилган ҳарорат
қиймати чегаравий қийматлар (резина изоляцияли симлар ва кабеллар учун
85°C, қоғоз изоляцияли кабеллар учун 80°C, очиқ симлар ва шиналар учун
70°C) дан ошиши мумкин эмас. Симнинг кўндаланг кесими шундай
танланиши керакки, бунда симнинг ҳарорати рухсат этилган ҳароратдан
юқори бўлмасин. Турли маркадаги очиқ ва
изоляцияли симларнинг
кўнлаланг кесими учун энг катта рухсат этилган токларнинг қийматлари
маълумотномаларда жадвал шаклида берилади. Бу жадваллар хона ҳарорати
(25°C) учун ва чуқурлиги 0,7 м бўлган зовурга бир қатор қилиб кабел
ётқизилган ҳол учун тузилади. Агар атроф-муҳит ҳарорати жадвалда
С
59
кўрсатилганлардан фарқ қилса, жоиз ток қийматига тегишлича тузатиш
киритилади. Симнинг кўндаланг
кесими
q
j
ни танлаш ҳисобий ток қиймати
асосида олиб борилади. Сим шундай кесимда танланиши керакки, бунда
симнинг рухсат этилган токи (
I
рухсат этилган
) истеъмолчиларнинг ҳисобий токи
I
ҳисобий
дан катта ёки унга тенг бўлсин:
I
рухсат этилган
I
ҳисобий
(1)
Агар истеъмолчи бир фазали икки симли тармоқнинг охирига уланган
бўлса (1-расм), ҳисобий ток қуйидагича топилади:
I
ҳисобий
=
P
ном
/
U
ном
cос
ном
ном
(2)
бу ерда,
P
ном
;
U
ном
;
cос
ном
;
ном
—
мос
ҳолда истеъмолчининг номинал
қуввати,
кучланиши, қувват коеффициенти ва ФИК. Агар истеъмолчи уч
фазали уч симли тармоқнинг охирига уланган бўлса, ҳисобий ток қуйидагича
аникланади:
I
ҳисобий
=
Р
ном
/
3
U
ном
cос
ном
ном
(3)
1-расм. Истеъмолчининг бир фазали икки симли тармоқнинг
охирига уланиш cхемаси
Агар тақсимловчи шитдан бир нечта истеъмолчилар таъминланса, у
ҳолда таъминловчи линиянинг ҳисобий токи қуйидагича топилади:
I
ҳисобий
=
К
эҳт.
Р
ном
/
3
U
ном
cос
ном
(4)
бу ерда,
К
эҳт.
— кўрилаётган истеъмолчилар тури учун эҳтиёж
коэффициенти.
I
1
=
Р
1
ном
/
3
U
ном
cос
1 ном
1 ном
(5)
I
2
=
Р
1
ном
/
3
U
ном
cос
2 ном
2 ном
(6)
Бир нечта истеъмолчилар уланган тақсимланган электр тармоғини
ҳисоблашда жуда юқори аниқлик талаб этилмайди (1-расм). Масалан,
кучланиш
U
ном
,U
1
,
U
2
ва
U
3
ларнинг векторлари битта фазада,
деб фараз
қилинади ва истеъмолчилар токлари (
I
1
,
I
2
,
I
3
)
ни аниқлашда кучланишлар
ўзгариши ҳисобга олинмай, истеъмолчиларнинг номинал кучланиши ва
қувватларидан фойдаланилади:
Do'stlaringiz bilan baham: