|
Berilganlar:
1-rasmda ustahona rejasida honaning chap quyi burchagidan
koordinatalar sistemasini kiritamiz: ox o‘qini hona uzunligi bo‘ylab, oy o‘qini
kengligi, oz –o‘qini balandligi bo‘ylab qo‘yamiz.
Geometrik harakteristikalari:
L = 36 m; В = 18 m; Н = 6 m.
N
eshik
=2: h
d1,2
= 2 m; b
d1,2
= 0,9 m kordinatalari: у
d1
= 10 m; х
d1
= 0 m;
у
d2
= 7 m; х
d2
= 36 m;
ochiq derazalar (ochiq oynalar soni N
оo
= 1): h
оo1
= 2,4 m; b
оo1
= 6 m;
kordinatalari: x
оo1
= 3 m; у
оo1
= 0 m; z
оo1
= 0,8 m;
yopiq derazalar (yopiq oynalar soni N
yo
=2): h
zo1,2
= 2,4 m; b
zo1,2
= 6 m;
kordinatalari:: x
zo1
= 15 m; y
zo1
= 0,0 m; z
zо1
= 0,8 m; oynalarni sinish temperaturasi
65
T
kr
= 300
о
С; x
zo2
= 27 m; y
zo1
= 0,0 m; z
zо1
= 0,8 m; oynalarni sinish temperaturasi
T
kr
= 250
о
С;
Texnologik tuynik (tuyniklar soni
N
po
=1): balandligi
h
p1
= 3,0 m;
tuynikning chap quyi koordinatalari
у
p1
= 18 m;
х
p1
=20,0 m.
Yong‘in ko‘rsatkichlari.
Mebel
kombinatidagi
bezak
berish
ustahonasidagi yonuvchi materiallar (lak qoplamalar bilan qoplangan yog‘och
mebel detallar) yong‘in yuklamalarini namunadan olamiz:
Q
р
n
= 13,9 МDj/kg; w
ls
= 0,0151 m/s;
sol
= 0,0255 kg/(m
2
xs);
D
opt
= 64,1 Npxm
2
/kg; L
О2
= -1,191 kg/kg; L
СО
=0,0205 kg/kg;
L
СО2
=0,724 kg/kg; М
о
= 10000 kg; L
sirt
= 20 m; B
sirt
= 10 m;
h
sirt
= 2 m;
Boshlang‘ich va chagaraviy shartlarni beramiz:
T
m0
=20
о
С;
T
a
= 20
о
С;
p
a
=10
5
Pa.
Yong‘inni rivojlanish senariysi: yong‘inni chiqishi yonuvchi materiallar
joylahsgan yuza markazida.
Yong‘inning xavfli omillarini baholash uchun binoda yong‘in
rivojlanishining integral matematik modelidan foydalanamiz:
Mebel kombinatidagi bezak berish ustahonasida yong‘inning xavfli
omillarini baholash barcha berilgan ma’lumotlarni 1- jadval ko‘rinishida yozamiz:
1-jadval
Atmosfera:
Bosim, mm.rt. st
Harorat,°С
760
20
Bino:
Uzunligi, m
Kengligi, m
Balandligi, m
36
18
6
Harorat,°С
20
Tuynuklar soni, dona
4
Birinchi tuynuk koordinatalari:
quyi kesimi, m
yuqori kesimi, m
kengligi, m
harorat,°С
0
2,0
1,8
20
Birinchi tuynuk koordinatalari:
quyi kesimi, m
yuqori kesimi, m
kengligi, m
harorat,°С
0,8
3,2
6
20
66
Uchinchi tuynuk koordinatalari:
quyi kesimi, m
yuqori kesimi, m
kengligi, m
harorat,°С
0,8
3,2
12
300
To‘rtinchii tuynuk koordinatalari:
quyi kesimi, m
yuqori kesimi, m
kengligi, m
harorat,°С
0
3
3
20
Yong‘in yuklamalari
Yong‘in yuklamalari turi: yog‘och+lak qoplamasi
Uzunligi
;
m
Kengligi, m
Soni,kg
Issiqlik ajralishi, MDj·kg
-1
О
2
sarflanishi, kg·kg
-1
Tutunlanishi, Np·m
2
·kg
-1
СО ajralishi, kg·kg
-1
С0
2
ajralishi, kg·kg
-1
Yonish tezligi, , kg /m
2
·soat
Alanga tarqalishining chiziqli tezligi, m/s;
20
10
10000
13,90
1,191
64,1
0,0205
0,724
91,8
15,1
Yuqorida keltirilgan matematik model asosida yong‘inning xavfli omillarini
dinamikasini
hisobiy
natijalari
Microsoft
Excel
dasturida
hisoblab
2-3 jadval ko‘rinishida yozamiz:
2-jadval
V
aq
t,
m
in
T
emp
era
-t
u
ra,
о
С
K
o
n
st
r.
О
2
,
mas
s.%
T
u
tu
n
-l
an
is
h
N
p
/m
K
o‘ri
sh
mas
o
fa
si
,
m
K
o
n
st
r.
СО
,
mas
s.
%
K
o
n
st
r.
СО
2
m
as
s.
%
K
o
n
st
r.О
V
mas
s. %
0,0
20
23,000
0,000
40,25
0,000
0,000
77,000
1,0
22
22,974
0,002
40,25
0,000
0,014
76,985
2,0
41
22,755
0,015
40,25
0,004
0,136
76,855
46,0
45
22,396
0,031
40,25
0,010
0,340
76,639
46,3
43
22,423
0,029
40,25
0,009
0,324
76,655
67
3-jadval
V
aq
t,
G
az
zi
ch
li
g
i
Bo
si
m
Bal
an
d
li
g
i
b
o
si
m
So
f h
av
o
k
ir
is
h
i
H
av
o
H
av
o
n
i
Si
zi
b
ch
iq
is
h
i
G
az
sarf
i
Y
o
n
is
h
tez
li
g
i
Min
kg/m
3
Pa
m
m
3
/s
kg/s
m
3
/s
kg/s
gr/s
0,0
1,2053
0,00
1,70
0,016
0,020
0,016
0,020
0,0
1,0
1,1957
0,15
1,37
1,739
2,096
3,730
4,460
58,0
2,0
1,1235
1,36
1,31
4,614
5,562
11,847
13,310 232,3
3,0
0,9729
3,91
1,29
7,487
9,024
21,910
21,31
7
527,5
Ushbu jadvallardan quyidagicha hulosa qilish mumkin:
1. τ = 5,0 minutda deraza oynalari sinadi.
2. τ = 10,0 minutda yonuvchi material to‘liq olov bilan qamrab olinadi.
3. τ = 46,3 minutda – yonuvchi yuklamalar to‘liq yonadi.
Yuqoridagi jadvallardan foydalanib, yong‘inning xavfli omillarini
modellashtirishning hisobiy natijalari Т
m
(τ), µ
m
(τ), X
О2
(τ), X
CO2
(τ), X
CO
(τ),
S
yon
(τ), Y*(τ), l
ko‘r
(τ) qiymatlarini vaqt davomida o‘zgarish dinamikasi grafiklarini
chizish mumkin.
* * *
YONG‘IN-QUTQARUV TEXNIKALARIDA QO‘LLANILADIGAN
NASOSLARNING VAKUUM TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISH
t. f.n., prof., N.Y.Mahkamov, E.V.Abdullayev
(Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi)
Annotatsiya:
Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda
vaziyatlar vazirligi yong‘in-qutqaruv qismlaridagi avtomobillarda ishlatiladigan
nasoslarning vazifalari, qo‘llanilishi va taktik-texnik tavsiflari keltirilgan. Shu
bilan birga, avtomobillarning resiverlaridan vakuum hosil qilishda qo‘shimcha
foydalanish uchun konstruktiv taklif keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
kavitatsiya, vakuum, resiver, dinamik nasos, hajmli nasos.
Annotation:
This article describes the functions, applications and tactical and
technical characteristics of the pumps used in the vehicles of the Ministry of
Emergency Situations of the Republic of Uzbekistan.
Keywords:
cavitation, vacuum, receiver, dynamic pump, volume pump.
68
ong‘inlarni o‘chirishda ochiq suv havzalaridan olinayotgan suvning
90% ini yong‘in o‘chirish avtomobili nasosining vakuumli tizimi
ta’minlab beradi.
Yong‘in o‘chirish avtomobillarida ekspluatatsion ko‘rsatkichlari yuqori
bo‘lgan nasoslar ishlatilib, ular yong‘in o‘chirish vositalarini yong‘in o‘chog‘iga
uzatib beradi va vakuum, gidravlika mexanizmlarini ishini ta’minlaydi.
Nasoslarning taktik-texnik tavsiflari
Mexanik yuritmali nasoslar ikki ish jarayon bilan tavsiflanadi:Haydaladigan
suyuqlikni so‘rish; 2. Suyuqlikni yong‘in o‘chog‘iga uzatib berish. Shu bilan birga,
nasosning turidan qat’iy nazar ekspluatatsion ko‘rsatkichlari suyuqlikni uzatib
berish (sarfi) kattaligi, hosil qilinadigan napor (suyuqlikni uzatish balandligi),
so‘rish balandligi va foydali ish koeffitsienti miqdori bilan ifodalanadi.
Nasoslar suyuqlik yoki gazni haydash uchun hosil qiladigan ta’sir etish
kuchiga ko‘ra quyidagi sinflarga ajratiladi (1-rasm).
Ishchi muhitdagi vazn kuchi va suyuqlikning ishqalanish kuchi ta’siri ostida
yong‘in o‘chirish vositalarini uzatadigan nasoslar
dinamik
nasoslar deyiladi.
Ishchi muhitdagi suyuqlik bilan egallangan hajmni o‘zgarishi natijasida yuza
kuchining bosimi ostida suyuqlik haydovchi nasoslar esa
hajmli
nasoslar deyiladi
[1].
1-rasm. Nasoslarning klassifikatsiyasi
Yong‘in o‘chirish avtomobillarida qo‘llanadigan nasoslar hosil qilinadigan
bosimga ko‘ra quyidagicha sinflanadi:
a) normal bosimli nasoslar;
b) yuqori bosimli nasoslar;
v) kombinatsiyalashgan nasoslar.
Normal tartibda ishlayotganda nasoslarda foydali ish koeffitsienti quyidagi
qiymatlardan kam bo‘lmasligi kerak:
Normal bosimli nasoslar uchun 0,6 dan;
Y
69
Yuqori bosimli nasoslar uchun 0,45 dan.
Yong‘in o‘chirish nasoslarida siyraklanish hosil qilish uchun vakuum hosil
qiluvchi nasoslardan foydalaniladi. Yong‘in o‘chirish avtomobilining nasoslari
yordamida ochiq suv havzasidan suv so‘rib olishda nasos hamda yengda havosiz
muhitni yaratish zarur bo‘ladi. Bunda havzadan suvni so‘rib olishda diametri juda
katta bo‘lgan so‘ruvchi yeng (125 mm diametrli) ichidagi havo so‘rib olinib, nasos
suv bilan to‘ldiriladi va ishga tushiriladi. Nasosni ishga tushishi uchun tizimda
havo bo‘lmasligi zarur, aks holda suv uzatish tizimida kavitatsiya hosil bo‘ladi va
bu nasosni tez ishdan chiqishiga olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
