Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

ADABIYOTLAR: 

---

63 
1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 25-apreldagi 
237-son qarori bilan tasdiqlangan “Foydalanishga chiqarilayotgan g‘ildirakli 
transport vositalarining xavfsizligi to‘g‘risida”gi Umumiy texnik reglament. 
2. O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirining 2021-yil
17-iyuldagi “Vazirlik tizimida avtotransport vositalari va avtomobil mulklaridan 
foydalanish, ta’mirlash hamda hisobdan chiqarish to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash 
haqida” gi 212-sonli buyrug‘i. 
3. ГОСТ 26938-86 Пожарная техника. Автомобили тушения. Общие 
технические требования. 
4. Система показателей качества продукции. ГОСТ 4.332-85 
Автомобили пожарные тушения. Номенклатура показателей. 
* * * 
 
YONG‘INNING XAVFLI OMILLARINI MODELLASHTIRISH VA 
NATIJALARNI VIZUALLASHTIRISH
. 
D.R.Raupov, Sulhonov B.S., Tirkashev Sh.A. 
O‘zbekiston Respublikasi FVV Akademiyasi 
ino va inshootlarda yong‘inning havfli omillarini taxmin qilishni ilmiy 
asoslash, yong‘in xavfsizligini ta’minlashning samarali va optimal 
asosi hisoblanadi. Yong‘inning havfli omillarini baholashni ilmiy 
usullari yonginning matematik modellashtirishga asoslanadi. Bu usullar yordamida 
nafaqat yong‘inni rivojlanishini, balki yon’ginni oldingi holatlarini ko‘rinishini 
ham tiklash mumkin. 
Yong‘inni matematik modellastirish: binodagi gazli muhit holati parametrlari 
yozilishiga qarab asosan ikki hil intregral va differensial yondoshishga asoslanadi. 
Yong‘inni modellashtirishda integral modellashtirish usullari binodagi 
o‘rtacha xajmli parametrlarga (ya’ni temperatura, bosim, gazli muhit tarlibi va 
boshqalar ixtiyoriy vaqtlar uchun) asoslanadi.
Differensial modellar esa, elementar xajmlar, ya’ni o‘rganilayotgan soha 
uchun gazli muhit holatlari yozilishiga asoslanadi.
Differensial modellar yong‘inning termodinamik parametrlarining (zichlik, 
gazli muhit temperaturasi, gaz harakati tezligi, gazli muhit konsentratsiyasi 
komponentalari, optik tutunlanish – dispers muhitda ko‘rish susayish tabiiy 
ko‘rsatkichlari) lokal qiymatlarini olish imkonini beradi.
Yong‘inning havfli omillarini baholashni (taxmin qilishni) mebel 
kombinatidagi bezak berish ustahonasi misolida ko‘rib chiqamiz. 
Mebel kombinatidagi bezak berish ustahonasi birqavatli binodan iborat. 
Bino temirbeton konstruksiya va gishtdan qurilgan. 
Reja bo‘yicha ustahona o‘lchamlari: 
kengligi = 36 m; uzunligi = 18 m; balandligi = 6 m. 
B 

---

64 
1-rasm. bezak berish ustahona rejasi 
ustahonasi 
rejasi
Планотделочногоцехамебельногокомбината 
Mebel kombinatidagi bezak berish ustahona rejasi 1-rasmda keltirilgan.
Ustahona bino tashqi tomonida uchta bir xil deraza bor, ulardan biri ochiq. 
Poldan har bir derazaning quyi chegarisigacha masofa 0,8 m. Derazalarning 
balandligi 2,4 m, kengligi esa 6.0 m. Deraza oynalari oddiy oynalardan qilingan. 
Honaning o‘rtaxajmli temperaturasi 300 
0
C bo‘lganda oynalar sinadi. 
Ustahona boshqa honalar bilan eni 3m va balandligi 3m yong‘inga qarshi 
devor bilan ajratilgan. Yongin vaqtida bu tuynik ochiq. Ustahona tashqi tomonidan 
2 ta eshik bor. Ularning eni 0,9 m va balandligi 2 m, yong‘in vaqtida bu eshiklar 
ochiq. Ustahona poli beton asfalt bilan qoplangan. 
Yonuvchi materiallar lak qoplamalar bilan qoplangan yog‘och mebel 
detallardan iborat. Yonuvchi materiallar polda joylashgan. Yonuvchi materiallarni 
maydoni: uzunligi – 20 m, kengligi – 10 m. Yonuvchi materiallar soni 10 tonnani 
tashkil etadi.