Evolyutsiya nazariyasi

Organlar va funksiyalar evolyutsiyasining tezligi

Evolyutsiya tezligini ayrim individlarga va organlar, belgilarga nisbatan qo‘llash mumkin. Amaliy jihatdan olganda, ayirim organ va belgilarning evolyutsiya jarayonida hosil bo‘lish texnologiyasini bilish ba’zi hollarda juda muhimdir. M: xasharotlarning insektitsidlarga chidamligi tezroq ro‘y beradimi yoki odamning u yoki bu dorilarga chidamliligi tezroq ro‘y beradimi, degan savollarga javob berish nixoyatda muhim amaliy ahamiyatga ega.

Ayrim organlar evolyutsiya tezligi tur evolyutsiyasining tezligi bilan uzviy bog‘liqdir. Shunga ko‘ra, organlar evolyutsiyasining tezligi yangi tur hosil bo‘lish tezligiga yaqin bo‘ladi. Lekin belgilar evolyutsiyasining tezligi tur evolyutsiyasining tezligiga nisbatan tez va keng qamrovli xilma-xil yo‘nalishdadir. Populyatsiyalarda belgilar, tuzilishlar, organlar evolyutsiyasining tezligi populyatsiyadagi organizmlar soniga, tur ichidagi populyatsiyalar soniga, organizmlarning yashash muddatiga uzviy bog‘liqdir.


Mavzuni o‘zlashtirish yuzasidan topshiriqlar va savollar
Evolyutsion progress nima?
Evolyutsion regress nima?
Progress mezonlari
Progress turlari
Aromorfoz haqida tushuncha
Ideoadaptatsiya haqida tushuncha
Senogenez haqida tushuncha
Umumiy degeneratsiya haqida tushuncha
Evolyutsiyaning tezligi haqida
Evolyutsiyaning tupiklari va orqaga qaytmasligi
Organik olam guruhlari evolyutsiyasining qoidalari
Evolyutsiyasining morfologik qonuniyatlari


14-mavzu: ONTOGENEZ VA FILOGENEZ
Ontogenez grekcha ontos-shaxsiy, genezis- rivojlanish degan ma’noni bildiradi. E.Gekkel ontogenez deyilganda, organizmning embrion va lichinkalik davrini, A.I.Seversov esa zigotadan hayvon organizmining jinsiy yetilishigacha bo‘lgan davrni tushungan. Haqiqatda esa ontogenez organizmning zigotadan tabiiy o‘limigacha bo‘lgan rivojlanish davrini ifodalaydi. Ontogenez embrion va poitembrional davrlarga bo‘linadi.
Filogenez filos– avlod, genezis- rivojlanish, degan ma’noni bildiradi. Filogenez ma’lum sistematik guruhlarning tarixiy rivojlanishining o‘z ichiga oladi. Organizmlarning ontogenezi va filogenezi evolyutsion ta’limotning eng muhim problemalaridan biri hosiblanadi. U evolyutsion protsess mexanizmining aniqlashga, tirik mavjudodlarning shaxsiy va tarixiy rivojlanishini idora etishga yordam beradi.