Evolyutsiya nazariyasi

A.N.Seversovning filoembriogenez nazariyasi
A.N.Seversov Gekkelning palengenez va senogenez tushunchalarini farq qilish juda qiyin ekanligini ta’kidlib, filogenezda ontogenezning chetga chiqish hollari, embriologik moslanish hamma vaqt senogenez bo‘lavermasligini, ontegenezda ro‘y beradigan ko‘pgina o‘zgarishlar filogenetik ahamiyatga ega ekanligini eslatib, ularni filembriogenez deb nomlanadi.
Filembriogenez nazariyasining ma’nosi evolyutsion o‘zgarishlar ontogenetik rivojlanish yo‘lining o‘zgarishidan iborat degan qoidadir. Bu nazariyani Seversov 1910 yilda asoslab berdi. Bu nazariya organlarning filogenetik yangilanishi qanday yo‘l bilan va qaysi bosqichda amalga oshishini ko‘rsatib beradi. Bunda Seversov paleontologiya, embriologiya va evolyutsion solishtirma anatomiya fanlarida to‘plangan ma’lumotlarga asoslandi. Uning fikricha, ontogenezda filogenetik ahamiyatga ega bo‘lgan o‘zgarishlar 3 usulda bo‘ladi; anaboliya, deviatsiya, arxallaksis.
1. Anaboliya yoki rivojlanishning oxirgi davrlarini uzayishi. Anaboliya grekcha-qo‘shimcha degan ma’noni bildiradi. Anaboliyada muayyan organning individual rivojlanishi xuddi ajdodlariga o‘xshash amalga oshadi. Lekin rivojlanishning oxirgi bosqichida ajdodlarida bo‘lmagan yangi belgilar paydo bo‘ladi va bu organning rivojlanish muddati cho‘ziladi. M: hozirgi otlarning embrional rivojlanishini 6 haftaligida oyoqlarida 3 tadan barmoq rivojlanishini, uchinchi barmoq katta, yon barmoqlar esa kichik, ularning har biri 3 tadan falanga ekanligini, so‘ngra bu suyaklar qo‘shilib grifil suyaklar hosil qilishni Seversov qayd qildi.
Odam embriogenezida epiteley to‘qimasi oldin bir qavatli, keyin ikki qavatli, keyin uch qavatli bo‘ladi.
Dengiz shaytoni deb ataluvchi baliqlar ko‘krak suzgich qanoti individual rivojlanishda ikki marta o‘z holatini o‘zgartiradi. Rivojlanishning birinchi bosqichida ular ko‘krak suzgich qanotining akulasimon baliqlarnikiga o‘xshash gorizantal holati nomayon bo‘ladi. Keyinchalik keyingi rivojlanishida ko‘krak suzgich qanoti yana gorizantal holatga o‘tadi, lekin uning uchi orqaga qaytgan bo‘ladi.
O‘simliklardan palmalar bargining rivojlanishida anaboliyani ko‘rish mumkin. Palma barglari kurtak holati yaxlit plastinka holatida bo‘ladi. Ontogenetik rivojlanishning keyingi davrida barglar bo‘laklarga bo‘linib, patsimon yoki yelpigichsimon shaklga kiradi.