Evolyutsiya nazariyasi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
ZOOLOGIYA KAFEDRASI


5140100-Biologiya bakalavr ta’lim yo‘nalishi
4-kurs talabalari uchun
“EVOLYUTSIYA NAZARIYASI ”
fanidan


O‘QUV USLUBIY TA’MINOT

Bilim sohasi: 100000-Gumanitar soha

Ta’lim sohasi: 140000-Tabiiy fanlar

Ta’lim yo‘nalishi: 5140100- Biologiya (turlar bo‘yicha)

Termiz-2021

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2018 yil “18” 08 dagi “4” –sonli buyrug‘ining ­­­­­ 2- ilovasi bilan ro‘yxati tasdiqlangan Evolyutsion ta’limot fan dasturi asosida zoologiya kafedrasida ishlab chiqilgan.

Tuzuvchi: Raxmatullayev B. TerDU, zoologiya kafedrasi katta o‘qituvchisi

Taqrizchi:
Eshnazarov K. TerDU, zoologiya kafedrasi dotsenti

Evolyutsion ta’limot fanining O‘quv-uslubiy majmuasi Termiz davlat universiteti O‘quv-Metodik Kengashining 2021 yil ___ avgustdagi ___-sonli majlisida tasdiqlangan.

№	Mundarija	Bet
1	Evolyutsiya nayaariyasiga kirish. Evolyutsiya nayaariyasining kursi, mazmuni va vazifalari
2	Yerda xayotning paydo bulishi xamda rivojlanishi
3	Era va davrlardagi hayotning rivojlanish bosqichlari
4	Tabiat xakidagi ilk tasavvurlarning shakllanishi
5	Uyg‘onish davrida tabiyot fanlarining taraqqiyoti
6	J.B.Lamarkning evolyutsion ta’limoti
7	Opganik olam evolyutsiyasi xaqida Ch.R.Darvin talimoti
8	Mikroevolyutsiya haqida tushuncha
9	Tabiiy tanlanish
10	Tur - evolyutsion jarayonning asosiy bosqichi
11	Tur hosil bo‘lishi
12	Makroevolyutsiya uning qonuniyatlari
13	Biologik progress va regress
14	Ontogenez va filogenez
15	Odamning paydo bo‘lishi – antropogenez
16	Evolyutsion biologiyaning nazariy va amaliy ahamiyati
17	Seminar mashg‘ulotlari rejasi
18	Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari
19	Glossariy
20	Fan dasturi
21	Ishchi fan dasturi
22	Tarqatma materiallar

«EVOLYUTSIYA NAZARIYASI» FANIDAN MA’RUZA MASHG‘ULOTLARINING MAZMUNI
1-Mavzu: Kirish. Evolyutsiya nazariyasi fanining mazmuni va boshqa fanlar bilan aloqasi


Tayanch so‘zlar: Evolyutsiya nazariyasining mazmuni, boshqa fanlar bilan aloqasi, metodlari, prinsiplari, muammolari.

Evolyutsiya nazariyasi fani organik olamning kelib chiqishi, tarixiy taraqqiyoti va uni idora etishning umumiy qonuniyalarini o‘rgatadigan fandir. Evolyutsiya nazariyasi haqiqiy ilmiy evolyutsion ta’limotdir. Evolyutsiya tarixiy taraqqiyot bo‘lib, qaytarilmaydigan jarayondir. Evolyutsiya tabiatdagi turli o‘lik va tirik tabiatga xosdir. Masalan, astronomiyada planetalar va yulduzlar evolyutsiyasi, geologiyada yer evolyutsiyasi, biologiyada esa organik dunyo evolyutsiyasi to‘g‘risida fikr yuritiladi. Evolyutsiya so‘zi lotincha-evolutio-ya’ni boshlagan jarayonning o‘sishi, yoyilishi, kengayishi, tarqalishi kabi ma’noni bildiradi. Bu terminni birinchi marta Shvetsariyalik olim Sh. Bonne (1720-1793) 1762 yilda fanga kiritilgan va embriologiya masalalari uchun qo‘llangan. Biologik evolyutsiya tirik tabiatning tarixiy taraqqiyoti bo‘lib, buning natijasida populyatsiyalarning (tur) genetik tarkibi, moslanish (adaptatsiya)ning shakllanishi, turlar vujudga kelishi va qirilib ketishi, biogeotsenoz va biosferaning bir butun holda o‘zgarish jarayonlari ro‘y beradi.

Zoologiyada hayvonni tuzilishi, ko‘payishi, biologiyasi, sistemasi o‘rganiladi. Botanikada o‘simlikning tuzilishi, ko‘payishi, biologiyasi, sistemasini o‘rganiladi.
Ammo bu fanlarni o‘rganish jarayonida hozir fanda ma’lum bo‘lgan 2,5 mln. tur hayvon, 500.000 tur o‘simlik, 100.00 tur mikroorganizm, qirilib ketgan 7 mln. tur hayvon, 3.000.000 tur o‘simlikni kelib chiqishi va taraqqiyoti, ya’ni evolyutsiyasi xaqida bir butun fikr yuritilmaydi. Bu muammo evolyutsiya nazariyasi fanining vazifasi hisoblanadi.