Ontogenez va filogenez, ularning o’zaro bog’liqligi

Ontogenez va filogenez, ularning o’zaro bog’liqligi.

Reja:

1. Organizmalarning induvidual va tarixiy rivojlanishining parallelizm haqida

2. A.N. Seversovning filembriogenez nazariyasi.

3. Ontogenez evolyutsiyasi.

4. Ontogenez bosqichlari va ularning evolyutsiyasi.

5. Ontogenez embrionizatsiyasi.

Ontogenez (grekcha ontos — shaxsiy, genezis — rivojlanish demakdir) atamasi fan tarixida turlicha tushunilgan. E. Gekkel ontogenez deganda, organizmlarning embrion va lichinkalik davrini, A.N. Seversov zigotadan to hayvon organizmining jinsiy yetilishigacha bo`lgan davrni tushungan. Haqiqatda esa ontogenez ko`p hujayrali organizmlarning zigotadan to tabiiy o`limigacha bo`lgan rivojlanish davrini ifodalaydi. Jinsiy yo`l bilan ko`payadigan o`simliklar va hayvonlarda ontogenez embrional hamda postembrional davrlarga bo`linadi.

Filogenez (yunoncha phulon – avlod, genezis – rivojlanish demakdir) ma’lum sistematik guruhlarning tarixiy rivojlanishi o`z ichiga oladi. Organizmalarning shaxsiy va tarixiy rivojlanish evolyutsion ta’limotning eng muhim muammolaridan biri hisoblanadi. U evolyutsiya jarayoni mexanizmini aniqlashda, tirik mavjudotlarning shaxsiy va tarixiy rivojlanishini idora etishga yordam beradi.

1. Organizmalarning induvidual va tarixiy rivojlanishining parallelizm haqida. XVII asrda V.Garvey “barcha tiriklik tuxumdan boshlanadi” degan iborani ishlatib, barcha organizmlar rivojlanishidagi umumiylikni qayd qilgan edi. Hayvonlarning individual (shaxsiy) rivojlanishini o`rganishni K.Volf va ayniqsa, K.Ber boshlab berdi. Ber qiyosiy metoddan foydalanib, bir tipning har xil sinflariga kiruvchi hayvonlarning embrion rivojlanishida avval umumiy, so`ngra xususiy va nihoyat maxsus organ, belgilar rivojlanishini, ya’ni embrion divergensiyasi ro`y berishini asoslab berdi. Evolyutsion ta’limot asoschisi bo`lgan Darvin embrion rivojlanishidagi o`xshashlik hamda embrion divergensiyasi hayvonlarning o`zaro yaqinligi va muhit sharoitning ta’siri bilan ularda filogenetik divergensiya ro`y berganligini ta’kidladi.