Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров


Катта ярим шарлар пўстлоғининг мотор зоналари



Download 13,93 Mb.
bet431/493
Sana09.07.2022
Hajmi13,93 Mb.
#760607
1   ...   427   428   429   430   431   432   433   434   ...   493
Bog'liq
fizi

Катта ярим шарлар пўстлоғининг мотор зоналари
Юқорида кўрсатилганидек (549-бет), катта ярим шарлар пўстлоғи-да марказий нерв системасининг пастроқдаги бўлимларига — пўстлоқ остидаги ядроларга, мия стволига, орқа мияга аксони борадиган нерв ҳужайралари мавжуд. Бу нейронларнинг кўпчилик қисми олдинги мар-казий пуштада, Роланд эгатидан олдинда тўпланган. Бу соҳа мотор зона деб аталди. Ана шу зонани ҳосил қилган ҳужайраларнинг харак-терли хусусияти шуки, Бецнинг гигант пирамидал ҳужайралари бор, бу ҳужайраларнинг узун ўсиқлари пирамидал йўл таркибида орқа мия-нинг оралиқ ва ҳаракатлантирувчи нейронларига етиб боради.
Одамда мотор зонанинг фазода жойлашуви 246 ва 248-расмларда кўрсатилган. Ҳаракатлантирувчи нуқталар (яъни ярим шарлар пўстло-ғинипг таъсирланиб, муайян мускулларни ҳаракатга келтирадиган нуқ-талари) пўстлоққа бир текис жойлашмаганлиги расмдан кўриниб туриб-ди. Бу нуқталарнинг олдинги марказий пуштада жойлашиши сенсор вакилликнинг орқадаги марказий пуштада жойлашишига мос келади (247-расм).
Оёқнинг ҳаракат нуқталари бошқа ҳамма нуқталардан юқорироқ-да; бу нуқталардан пастда тана мускулларини ҳаракатлантирувчи нуқ-талар, улардан пастроқда қўлни ҳаракатлантирувчи нуқталар, ҳаммадан пастда эса бош мускулларини ҳаракатлантирувчи нуқталар жойлаш-ган. Тушувчи ҳаракатлантирувчи йўллар кесишгани учун юқорида айтил-ган ҳамма нуқталарнинг таъсирланиши гавданинг қарама-қарши томо-нидаги мускулларни қисқартиради.
Сенсор зона каби, мотор зонада ҳам қўл панжаси, юз, лаб, тил мускулларининг вакиллиги кўпроқ майдонни, тана ва оёқ мускуллари-нинг вакиллиги эса камроқ майдонни эгаллайди. Гавданинг шу қисми-даги ҳаракатларнинг аниқ ва нозик бошқарилиши катта ярим шарлар пўстлоғининг мотор зонасидаги ҳаракатлантирувчи нуқталарнинг эгал-лаган майдонига мос келади.
Одам катта ярим шарлар пўстлоғининг мотор зонасига қўл бармоқ-ларини ҳаракатлантирувчи нуқта соҳасидан электр токи билан таъсир этилса, бир қанча ҳолларда айрим мускуллар ва ҳатто айрим мотор бирликлар қисқаради. Бунга қарама-қарши ўлароқ, ҳамма мускуллар-ни ҳаракатлантирувчи нуқталар таъсирланса", 30—50 синергист мускул бир йўла қисқаради.
Олдинги ва орқадаги марказий пушталарни ажратиб турадиган Роланд эгати мотор зона билан сенсор зонанинг фақат шартли чегараси
ҳисобланади. Гистологик тадқи-қотларнинг кўрсатишича, мотор зонада бир талай сезувчи эле-ментлар бор; худди шунингдек, сенсор ҳужайрада гигант пирами-дал ҳужайралар топилади.
Пенфилднинг маълумотлари-га қараганда, одамнинг олдинги марказий пуштасига электр токи билан таъсир этилганда 25% ҳол-ларда ҳаракат билан бир қаторда ёки ҳаракат ўрнида сезгилар ке-либ чиқади. Орқадаги марказий пуштага шунга ўхшаш таъсир этилса, 20% ҳолларда сезги ўрни-га ёки сезги билан бир вақтда ҳа-ракат ҳам юзага чиқади.Мотор зона



248-расм. Одам катта ярим шарлар пустлогининг матор зонасида харакат нукталарининг жойлашуви

Download 13,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   427   428   429   430   431   432   433   434   ...   493




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish