Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

207-расм. Пуркене-Сансон образлари.
Аккомодация механизми. Гавҳарнинг қабариқлигини ўзгартирадиган киприксимон мускулларнинг қисқариши кўзнинг аккомодация механизмида муҳим роль ўйнашини Г. Гельмгольц кўрсатиб берди. Гавҳар капсулага ўралган, бу капсула четлари киприксимон тана (corpus ciliare) га ёпишувчи Цинн бойламининг толаларига ўтади. Цинн бойламлари ҳамиша таранг туради ва уларнинг таранглиги гавҳарни қисиб яссилайдиган капсулага ўтади. Қиприксимон танада силлиқ мускул толалари бор. Бу толалар қисқарганда Цинн бойламлари солқиланиб қолади, демак, гавҳарни камроқ қисади. Гавҳар эластик бўлгани учун қабариқ шаклга киради. Шундай қилиб, киприксимон мускуллар аккомодацион мускуллардир. Улар ҳаракатлантирувчи нервнинг парасимпатик толаларидан иннервация олади. Кўзга атропин алкалоиди томизилганда бу мускулга қўзғалиш ўтмай қолади, бинобарин, кўз яқиндаги нарсаларни кўришга аккомодациялана олмайди. Аксинча, парасимпатомиметик моддалар — пилокарпин ва эзерин таъсирида киприксимон мускул қисқаради.
ёш одамнинг нормал кўзи учун равшан кўришнинг узоқ нуқтаси чексизликда 207-расм. Пуркине—Сансон бўлади. У узоқдаги нарсаларни аккомодаразлари.цияга зўр бермасдан, яъни киприксимон мускулни қисқартирмасдан кўраверади. Равшан кўришнинг энг яқин нуқтаси кўздан 10 см масофада бўлади. 10 см дан яқинроқ турган нарсаларни 20 яшар киши ҳатто киприксимон мускулни максимал қисқартирганда, яъни аккомодацияга максимал зўр берганда ҳам равшаи кўра олмайди. Аккомодация кучи диоптрияларда ифодаланиши мумкин.
Одам кўзи билан равшан кўришнинг энг яқин нуқтаси киши кўзидан 10 см масофада бўлса, фокус оралиғи 10 см, яъни кучи 10Э бўлган линза равшан кўринадиган энг яқин нуқтадан келувчи нурларни параллель нурларга айлантиради. Бинобарин, аккомодация зарурати линза ёрдамида бартараф қилинади. Шу сабабли одам кўзи олдига кучи 10 /> бўлган линза қўйиб, аккомодацияга максимал зўр бериш заруриятидав халос қилиш мумкин. Аккомодациянинг максимал кучи 10 Д га тенг эканлиги шундан англашилади.