Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров


Марказий нерв системасидаги тормозланиш



Download 13,93 Mb.
bet316/493
Sana09.07.2022
Hajmi13,93 Mb.
#760607
1   ...   312   313   314   315   316   317   318   319   ...   493
Bog'liq
fizi

Марказий нерв системасидаги тормозланиш
Марказий тормозланиш ҳодисасини И. М. Сеченов 1862 йилда кашф этган. И. М. Сеченовнинг асосий тажрибаси қуйидагича эди. Бақа бош мияси кўрув дўмбоқлари соҳасидан тилиниб, катта яримшарлари олиб ташланди. Шундан сўнг бақанинг кейинги оёқларини сульфат кислота эритмасига ботириб, шу оёқларни тортиб олиш рефлексининг вақти ўлчанди (Тюрк методикаси). Ана шу рефлекс орқа мия марказларида юзага чиқади, бу рефлекс вақти нерв марказларининг қўзғалувчанлигини кўрсатиб беради. Кўрув
177-расм. Бака бош мияси ва И.М.Сеченов тажрибасида бош миянинг кесиш чизиги.
1-хидлов нерви.2- хидлов булаги. 3-катта ярим шарлар. 4-курув думбоги.5-бош мияни кесиш чизиги. 6-Икки тепалик. 7-мияча. Узунчок мия ва ромбсимон чукурча.
дўмбоқларининг қирқилган жойига (177-расм) ош тузи кристали қўйилса ёки миянинг шу соҳасига кучсиз электр токи билан таъсир этилса, рефлекс вақтининг кескин даражада узайиб кетишини И. М. Сеченов аниқлади. Шу фактга асосланиб, И. М. Сеченов бақа бош миясининг таламус соҳасида орқа мия рефлексларини тормозловчи нерв марказлари бор, деган хулосага келди.
И. М. Сеченов ўзи кашф этган марказий тормозланиш ҳодисасининг муҳим аҳамияти борлигига тўғри баҳо берди ва назарий асарларида одам хулқ-атворининг физиологик механизмларини тушунтириш учун шу ҳодисадан фойдаланди.
Марказий нерв системасидаги тормозланиш ҳодисасини исботлаб берадиган янги фактлар тез орада топилди. Бақанинг кейинги оёғини кислота эритмасига ботиришга жавобан ўша оёқни тортиб олиш рефлексини тўхтатиб қўйиш учун иккинчи оёқни бир вақтнинг узида механик йул билан таъсирлаш,масалан пинцет билан мумкинлигини ҳам ф. Гольц аниқлади.
Ф. Гольц бақаларнинг таламус соҳаси олиб ташлангандан кейин ҳам орқа мия рефлексларининг тормозланишини кузатди ва шу сабабли мия стволида тормозловчи махсус марказлар бор деган тасаввурга қарши чиқди. Турли рефлексларни юзага чиқарадиган икки ёки бир неча таъсирот ўзаро дуч келганда марказий нерв системасининг ҳар қандай бўлимида тормозланиш ҳодисаси келиб чиқиши мумкин, деб ҳисоблади Гольц.
Тормозланиш ҳодисаси марказий нерв системасидаги барча бўлимлар фаолиятида муҳим роль ўйнашини Ч- Шеррингтон, Н. Е. Введенский, А. А. Ухтомский ва бошҳа кўпгина тадҳиҳотчилар кўрсатиб беришди.
Сутэмизувчи ҳайвонларнинг орқа миясида қўзғалиш ва тормозланиш процессларининг ўзаро таъсир этиш қонуниятларини ҳар томонлама ўрганган Ч. Шеррингтон асарларидан марказ ичидаги тормозланиш ҳодисасининг баъзи мисолларини келтирамиз.

178-расм. N. popleteus такрор таъсирланганда (чапда) ва бир номли томоннинг териси қаттиқ таъсирланганда (ўнгда) m. vastus cruris қисқаришининг рефлекс йўл билан тормозланиши (Ч. Шеррингтондан).

Download 13,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   312   313   314   315   316   317   318   319   ...   493




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish