Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

xotin-qizlar obrazi.
Т., 
1983; Yana: T uronning alp qizlari. Т.: «Yozuvchi», 1997.
29. M a’dayev O. «Alpomish» bilan suhbat. Т.: «M a’naviyat» 1999.
30. Ob epose «Alpamish». T.:»FAN», 1950.
31. Obidova M. «Rustam» turkumidagi dostonlar. T.:»FAN», 1982.
32. R o'zim boyev S. X orazm dostonlari. T .»F A N », 1985.
33. Saidov M. 0 ‘zbek xalq dostonlarida badiiy mahorat. Т.: «FAN», 
1969; Yana: «Malikayi ayyor» dostoni haqida. Т.: «FAN», 1972.
34. Sobirov O. Islom shoir N azar o ‘g li. Т.: «FAN», 1982.

---

35. Umarov S. Tarix va doston. Т.: «FAN», 1984.
36. Qahhorov A. Yangi dostonlar. Т.: «FAN», 1985.
37. Q o 'sh m o q o v M. C h e c h a n lik d a s o ‘zda suvdayin oqib. 
Т.: G ‘ASN, 1978; yana: Baxshilar xazinasi. Т.: G ‘A SN , 1981.
38. G ‘oziboyev T. Fozii Yo'ldosh o ‘g‘li. Т.: «FAN», 1968.
39. Tadqiqotlar turkumi: Ergash shoir va uning dostonchilikdagi 
o‘rni. Т.: «FAN», 1971; Fozil shoir. Т.: «FAN», 1973; РоЧкап shoir. 
Т.: «FAN», 1976; Islom shoir va uning xalq poeziyasidagi tutgan 
o ‘rni. Т.: «FAN», 1978; 0 ‘zbek folklorining epik janrlari. Т.: «FAN», 
1981; 0 ‘zbek folklorshunosligi masalalari. Т., 2006.
40. M irzayev Т., Eshonqul J., Selam i Fidokor. «Alpomish» 
dostonining izohli lug‘ati. Т., 2007.

---

---

6-MAVZU: 0 ‘ZBEK XALQ PAREM IK A SI
Reja:
1. Topishm oqlar — ijtimoiy hayot ifodachisi.
2. Topishm oq aytish tartibi: ta ’qiq va shartlari.
3. Topishm oq va yozma adabiyot munosabati.
4. M aqollar - hayotiy tajriba va sinovlar hosilasi.
5. Paremiologiya yoki o ‘zbek maqolshunosligi asoslari.
6. M aqol va aforizm (hikmatli so‘z) munosabati.
«Paremia» grekcha so‘z b o ‘lib, hikmat, naql, hikm atom uz obrazli 
ibora m a ’nolarini anglatadi. 0 ‘zbek folklorida m aqol, tabu va 
to p ish m o q singari janrlar hikm atga yo‘g‘rilganli, g ‘oyat ixcham, 
siqiq, lo‘nda va obrazli ifodalanishi bilan xalq parem ik ijodini 
tashkil etadi. Biroq u hanuzgacha alohida adabiy tu r sifatida e ’tiro f 
etilm ay, goh xalq nasri, goh xalq poeziyasi tarkibada m avhum
holda kichik tu r tarzida ko‘rib kelinm oqda. H olbuki, m aqollarda 
xalqning necha ming yillardavom ida turm ushda sinalib, anglangan 
haq iqatlar ixcham axloqiy baho tarzida um um lashtirilsa, tabularda 
xuddi shu axloqiy baho taqiq yo‘sinini olgan. T opishm oqlarda esa 
xalqning narsa va hodisalarga oid qarashlaridan iborat haqiqat o ‘sha 
narsa va hodisalar asliyatiga xos yetakchi belgilarini epitetli ixcham 
iboralar shaklida aks ettiradi. Dastlabki ikkala holat axloqiy baho 
hikm at darajasida xalq donoligini um um lashtirsa, keyingisida fikrni 
h a ra k a tg a solish a sn o sid a x alq n in g to p q ir lig i, sin c h k o v lig i, 
ku zatuvchanligi va hozirjavobligini anglatadi. B in o b arin , xalq 
parem ik ijodi folklom im g alohida va m ustaqil turidir. U nda xalq 
e ’tiqodining tarixiy izlari aks etgan.
X alq parem ik ijodiyoti o ‘ziga xos qonuniyatlar va rivojlanish 
tamoyillariga ega. Uning ana shu xususiyatlarini folklorshunoslikning

---

parem iologiya sohasi o ‘rganadi.
Xalq param ek ijodiyoti nam unalarm i to ‘pIash va yozib olish hamda 
k ito bat qilish b ilan esa parem iog rafiya shug‘u llan ad i. 0 ‘zbek 
paremiologiyasi o ‘z sarchashmasini Mahmud Koshg‘ariyning «Devonu 
lug‘otit-turk» asaridan olgan va 
o ‘tgan asrlar davom ida stixiyali 
rivojlangan b o ‘lsa, XX asrning 20-yillaridan uzliksiz taraqqiyot yo‘liga 
kirdi va m a’lum yutuqlarga erishayotir.
Topishmoq.* H ayotni o ‘ziga xos badiiy idrok etish shakli bo‘lgan 
topishm oq o ‘zbek folklorining omm aviy janrlaridan biridir. Inson va 
uni o 'rab olgan olam topishm oqlarda ko‘chim lar, o ‘xshatishlar, 
taqqoslashlar, qiyoslar, solishtirishlar, savollar vositasida o ‘ziga xos 
poetik shaklda aks etadi. Bu jih ati bilan u insoniyat badiiy tafakkuri 
taraqqiyotida favqulodda hodisa b o ‘lib, unda obrazli zu h u r etgan 
hayot parchasi topishm oqning javoblari orqali reallashadi. Janm ing 
poetik tabiatiga xos bo‘Igan bunday umumiy xususiyat barcha xalqlar 
topishm oqlariga taalluqlidir. D em ak, u — xalqaro janr. Shu biian 
birga, har bir xalqning topishm og‘i o ‘sha xalq hayot tarzining ifodasi 
sifatida o ‘ziga xos, original, jozibali va benazirdir.
Shakli, vazifasi, ish-harakati va holati jihatidan bir-biriga o'xshash 
ikki predm et, narsa va hodisadan jum boqlanib, ikkinchisiga xos 
o ‘xshash belgilar asosida uni topishga m o ‘ljallab she’riy yoki nasriy 
tuzilishda berilgan savol yoki topshiriq