Chokan valixonov

Cho‘qon Valixonov maqbarasi. Guruch. G. Ya. Potanina .

Bunda men eng avvalo oʻz yurtdoshlarimga oʻqimishli sulton ­hukmdorning NHH uchun qanday foydali boʻlishini oʻrnak orqali koʻrsatishni oʻyladim” ¹¹²⁰ .
Cho‘qon, albatta, mehnatkash xalqning taqdirini yengillashtiraman, ularni qonunsizlik va ­o‘zboshimchalikdan asrayman, su-chtan bo‘lib qolaman, degan umidni behuda ardoqlagan edi. Biroq zulmga qarshi kurashda





Ch.Ch.Valixonov muzeyi. Kolxoz im. Cho‘qon, Kerbuloq tumani, Taldiqo‘rg‘on viloyati.
_€ soat
Ch.Valixonov ­o‘sha paytdagi kuchsiz qozoq xalqining tub ehtiyoj va orzu-niyatlarini ifoda etgan. Ch.Valixonov qoloq qarashlarga qarshi shijoatli kurash olib bordi, feodal-patriarxal ­turmush tarzi keltirib chiqargan va qo‘llab-quvvatlagan xurofot va odatlarga qarshi chiqdi.
Cho‘qon A.N.Maykovga yozgan maktubida: “Mening qarindoshlarim ...
ko‘plab milliy va sinfiy ­xurofot va sifatlarga ega. Haddan tashqari qat'iyat va bema'nilik ayniqsa ajralib turadi. Shundan so'ng ular o'zlari, aqli va boshqalar haqida juda yuqori fikrga ega ekanligi aniq bo'ladi. Har qanday ­maslahat yoki bahs-munozaralar ularning bema'niligini g'azablantiradi va o'jarligini kuchaytiradi.
Endi ko'ryapmanki, hamma bilan kurashish qiyin, haqiqat, qanchalik yorqin bo'lmasin, ^{vaqt o'tishi bilan muqaddaslanganda, eng yolg'on xayollarni haydab chiqara olmasligini ko'raman} .
Qarindoshlar bilan kelishmovchilik Cho‘qonning tez orada Omskga jo‘nab ketishiga sabab bo‘ldi. Bu yerda u viloyat hokimiyatining yuridik ­komissiyasi ishida qatnashib, Qozog‘iston sud-huquq islohoti masalalari bilan shug‘ullangan.
1864 yil bahorida Ch.Valixonov ­general M.G.Chernyaevning harbiy ekspeditsiyasiga taklif qilindi, uning vazifasi:
Janubiy Qozog'istonning Rossiyaga qo'shilishi. Aulie-Ata qal’asini egallashda jangovar harakatlarda qatnashgan.
Ch.Valixonov Janubiy Qozogʻiston va Oʻrta Osiyoning qoʻshilishi tinch yoʻl bilan, qon toʻkilmasdan oʻtishi kerak, deb hisoblardi. U shunday bo'lishiga umid qildi. General Chernyaev nutqidan oldin ­"tinch takliflarni rad etmaslik" so'ralgan.