Chirchiq davlat pedagogika instituti

Cho'kindi jinslarning foydali qazilmalari.

Siniq jinslar orasida sochilma rudali va kimyoviy brikmalar konlari keng tarqalgandir. Ko'pgina siniq jinslar orasida oltin konlari bo'lib, ular ayniqsa allyuvial yotqiziqlar, shag’al qumlar orasida va ko'hna terrasalarda to'planadi. Bundan tashqari, siniq jinslar har xil metalli minerallarning darakchisi hisoblanadi. Masalan: oltin, mis, kumush, simob, rux, molibden, vol'fram va boshqa minerallar daryo yotqizig’idan topilsa, shu daryoning yuqori oqimidagi tub jinslarda katta-katta konlar topilishi mumkin. Cho'kindi jinslar eng yaxshi qurilish materiallari ham hisoblanadi. Ulardan shag'allar, qumlar, qumtoshlarning yaxshi xillari temir-beton tayyorlashda, yo'l qurilishida, toza kvars qum-shisha sanoatida juda zarur.

Psammitlar guruhiga qum va qumtoshlar xos bo'lib, ular strukturasining belgisi donachalarining kattaligi 0,1 mm dan 2 mm gacha bo'lgan jinslardir. Bu jinslar donachalarining zichligi va sementlashganligiga qarab ikkita kenja guruhga: qum va qumtoshlarga bo'linadi. Qum va qumtoshlar donachalarining diametriga qarab quyidagilarga ajratiladi:

а) 1 mm dan 2 mm gacha bo'lgan dag’al donali qum va qumtoshlar:

b) 1 mm dan 0,5 mm gacha bo'lgan yirik donali qum va qumtoshlar:

v) 0,5 mm dan 0,25 mm gacha bo'lgan o'rta donali qum va qumtoshlar:

g) 0,25 mm dan 0,1 mm gacha bo'lgan mayda donali qum va qumtoshlar: