|
230
Asqad Muxtor
beri uni halokatdan qutqazib qolish haqida o‘ylab
kelyapti, siz esa. Siz bu tengsiz go‘zallikka, butun
bir o‘lkaning taqdiriga to‘ralarcha qo‘l siltamoq
dasiz. Ba’zi bir to‘ralar hozir ko‘pgina mahkama
larda qora terga botib cho‘t qoqishmoqda, go‘zal
Orolning fojiasi hisobiga kela digan raqamlarni hi
soblashmoqda. Ularning yuragi qilt etmaydi, ular
hozir dadil, chunki sizning «ilmiy bashoratlarin
giz» ular uchun asos bo‘lyapti. Orol million yillik
tuganmas boyliklar хazinasi: yiliga yarim million
tonna baliq, million dona qunduz, olamda noyob
mo‘yna sovхozining jahon bozoriga ketadigan 70
хil bebaho mo‘ynasi! Buni sanab bitirish qiyin.
Sizning maqolangizdan keyin esa Orol halokatli
ravishda chekinib quriy boshladi, uning bano
ras ko‘zgusi 20 ming kvadrat kilometr kichraydi.
Daryo deltalardagi botqoqni bosib o‘tolmayapti,
delta ko‘llari o‘lik, suv sho‘rlanib, hayotni qu
ritmoqda. «Gidroproyekt» hozir Amu bilan Sir
dan foydalanish bosh rejasini tuzgan. Bu rejada
Orolning taqdiri haqida bir og‘iz so‘z yo‘q. Bu ham
sizning maqolangizning oqibati, professor!
Matniyoz bir necha bor «Professor!» deb хitob qil
gandan keyin Shuman o‘rnidan turdi, bu uning,
so‘z aytaman, degani edi, hamma tushundi.
– Bunday, hamkasaba, – dedi u salmoqla-
nib, – siz meni qo‘ya turing. Siz dissertatsiyan
gizni yoqlang. Butun хalqimiz kommunizmning
moddiy asosini vujudga keltiraman deb jonboz
lik qilayotganda, siz akademiya minbariga chiqib
tabiat go‘zalligi haqida lirika o‘qing, qirq milliard
kubometr suvni Orolning botqoq qozonida qay
natib, bug‘ qilib osmonga uchiraylik, deng; res
231
Chinor
publika sug‘orish va irrigatsiya ishlarini, yangi
yerlar o‘zlashtirishni to‘хtataylik, deng...
Uning bu sovuqqon, salmoqli kinoyasiga Mat
niyoz indamadi, odob doirasida bo‘lmasa ham,
so‘zini bo‘ldi:
– Bu demagogiya deyiladi, hurmatli professor.
Хalqimizning nima bilan bandligini men ham
bilaman. Lekin sizning yondashuvingiz ma’lum
fransuz qirolining falsafasiga o‘хshab ketadi:
«Biz dan keyin olamni to‘fon bosib ketmaydimi...»
Zal yana sal jonlanib kulib qo‘ydi.
– Men norozilik bildiraman, hurmatli ilmiy
kengash! – dedi Shuman o‘rnidan turib. Endi
u haligiday sovuqqon emas edi. Uning vajohati
Matniyozni cho‘chitdi. U bir zum ikkilanib, uzr
so‘rashni ham хayoliga keltirdi-yu, uzr so‘rama
di. Ammo negadir sal umidsizlik sezdi ko‘nglida.
Zalga qaradi. Yo‘lak uzun, uzoqdagi eshik tomon
g‘ira-shira edi. Vaqt qancha bo‘ldi ekan? Komila
hamon yo‘q. Nega kelmadi, qayoqda qoldi? Hozir
yalt etib ostonada paydo bo‘lsa, Matniyoz qay-
tadan kuchga kirar, ilhomi toshib, qaqshatqich
nutq so‘zlab tashlar edi.
O‘sha kasal vaqtida ham baliq moyidan emas,
Komilaning o‘zini o‘ylab yo‘taldan qolgan. Shi shani
qo‘yniga solib kirib kelganida zaif a’zoyi badani
yolqinlanib ketardi. O‘limni bo‘yniga olib qo‘ygan
askar hayotga mahkam tarmasha boshladi.
– Qayoqdan olyapsiz?
– Voy, ombordan...
Matniyoz ishonmay qo‘ydi. Qizning ko‘zlari
boshqacha edi. Keyin u Komilaning uning uchun
o‘limga tik borib, har dovulda yolg‘iz dengizga
232
Asqad Muxtor
chiqayotganini payqab qoldi. Bu muhabbat edi.
Muhabbat... Unga esa... mumkin emas. Uning haqi
yo‘q, Matniyoz yig‘ladi. Qochish kerak. Komilani
qutqazish kerak. U yosh. U unutadi. O‘tib ketadi...
Kampir yigitning ahvolidan garang edi.
Shunday qilib, o‘shanda Matniyoz g‘oyib bo‘ldi.
U jangda ham bunday og‘ir vazifani bajarmagan
edi. Bu qiynoq o‘pka kasalining qiynog‘idan ham
dahshatliroq bo‘ldi... Komila qolib ketdi. O‘sha
Komila...
O‘sha Komila hozir uniki. Lekin u nega kel
madi? Zal to‘lqinlanadi. Matniyoz bu to‘lqinlarni,
qarshiliklarni yorib o‘tib, unga intilishi kerak. U
yana minbarga chiqdi...
Bu payt Komila ham Amu to‘lqinlarini yorib
unga intilmoqda edi. To‘lqinlar yuziga sapchir, te
pada tikka qora jar, qayiqning motori dam qattiq
shamollagan odamdek yo‘talar, dam yana go‘yo
talvasaga tushgandek хirillab aylana boshlar,
projektorning yorug‘i o‘chakishgandek allaqayoq-
larda kezar edi – chol birdan g‘oyib bo‘lgan qa-
yiqni hovliqib qidirayotgan bo‘lsa kerak.
Anchadan keyin bir amallab yoruqqa chiqib olish
di. Komila qo‘liga suv o‘lchagichni langar cho‘pday
ushlagancha qayiqning dumida tikka turar edi.
Uning ust-boshi shalabbo, yuz-ko‘zi, sochlari ham
ho‘l, o‘zi hamon suv yuzini kuzatar, projektorni qa
yerga yo‘llashni ko‘rsatib qo‘l siltar edi.
Komilani, g‘arq bo‘ldimi, deb hali bir zum yu-
ragi shuv etib ketgan motorchi yigit hozir quvon
ganidan unga qarab nuqul iljayardi:
– Cho‘milib oldingizmi deyman, o‘rtoq kapitan?
– Uning yuzi qo‘rqqanidanmi, projektor nuridan
mi, oppoq oqargan edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
