Буюк Дедактика

Бунчалик катта мақсадлар қўйишнинг сабаби. 7. Она тили мактабида шу айтилганларнинг барчаси кўнгилдагидек бажарилса, фақат латин мактабида ўқишни давом эттирадиган ёшларгина эмас, балки келгусида деҳқончилик савдо-сотиқ ва косиблик қиладиган ёшлар ҳам хеч қаерда мутлақо нотаниш нарсаларга дуч келиб, қийналиб қолмайди. Демак ҳар ким ўзининг келгуси фаолиятида учратадиган ёки диний бошқа жойларда эшитадиган нарсалари ёки, нихоят, бирор китобда ўқиганлари — буларнинг барчаси унга таниш нарсаларнинг ё кенгроқ баёни, ё батафсилроқ акс эттирилишидан иборат бўлади ва ўқувчилар буларни барчасини тўғрироқ тушуниш, мухокама қилиш ва бажаришга қодир бўлиб чиқадилар.
Бу мақсадга эриштирадиган восита. 1. Синфлар. 8. Қйидаги воситалар бу мақсадга эришиш
учун хизмат қилиши лозим:
Ўқув машғулотлари олти йил давом этадиган она тили мактабининг барча ўқувчилари олтита синфга ажраталиши лозим, бири иккинчисига ҳалақит бермаслиги учун, иложи борича, ҳар бир синф машғулотни алоқида хонада ўтказиши керак.
2. Китоблар. 2. Алоҳида синфларнинг ўз дарсликлари бўлиши лозим, бу китоблар шу синф учун зарур бўлган барча илмий, ахлоқий материалларни ўз ичига олсин, шу синфда ўқиётган бола бошқа ҳеч қандай китобга зарурат сезмасин ва шу китоблар ёрдамида янглишмасдан, кўзланган мақсадга эриша олсин. Албатта, бу китоблар она тилининг барча масалаларини, яъни шу ёшдаги болалар ўзлаштира оладиган барча нарсаларнинг номларини ва нутқда кўпроқ ишлатиладиган асосий ибораларни ўз ичига олиши зарур.
Турли синфлар учун ёзилган китобларнинг мазмуни айни бир хил бўлади; улар фақат шакл жиҳатидан фарқ қилади. 9. Демак синфларнинг сонига қараб бундай
китоблар олтита бўлади, улар бир-биридан мазмун жиҳатидан эмас, балки шакл жихатидан фарқ қилади. Бу китобларнинг хар бирида хамма нарса тўғрисида фикр юритилади, лекин олдин ўқиладиган китобларда нарсалар ҳақида умумийроқ, ҳамма биладиган, осонрок: фикрлар баён этилади; кейин ўқиладиган китобларнинг ҳар бири жузийроқ, нотанишроқ, қийинроқ нарсаларни тушунишга имкон беради ёки шу нарсаларнинг ўзини қизиқиб эсда қолдириш учун бирор янги метод қўлланиш лозим бўлади. Бундаги фикрларни биз кейинроқ батафсил тушунтирамиз. Барча нарсалар боланинг ёш хусусиятига мос бўлиши лозим.10. Шуни назарда тутиш лозимки, бу ерда ҳамма боланинг ёш хусусиятларига мослаштирилган бўлиши керак маълумки бола табиати қувноқлик ҳазилкашлик шўхликка мойил бўлиб, жиддийлик ва раҳмсизликни хуш кўрмайди. Демак турмушда қачондир зарур бўладиган жиддий нарсаларни ўрганиши, шунда хам осон ва мамнуният билан ўрганиши учун жиддий, фойдали нарсаларни қизиқарли шаклда баён этиш, шу йўл билан бола ақлини биз истаган томонга қаратиш лозим.