Буюк Дедактика

Буни қуйдаги нарсалар мисолида кўриш мумкин: 1 соат 8. Аниқроқ қилиб айтсак соатлар (қуёш соати ҳам, автоматик соат ҳам) вақтни ўлчаш учун жуда зарур ва нозик асбобдир. Соатларнинг мохияти - ҳамма ички қисмларининг бир-бирига мувофиқ ишлашидадир. Унинг устидаги ғилофи, ҳайкал шаклидаги тасвирлар, суратлар, олтин безақлар-буларнинг ҳаммаси кўшимча нарсалардир, чунки булар соатни бир оз чиройлироқ кўрсатиши мумкин, лекин унинг моҳиятини (сифатини) ўзгартира олмайди. Агар бирор кимса соатнинг тўғри юришидан кўра чиройли бўлиши маъқул деса, кулгига қолади, чунки у соатнинг нима учун зарурлигини тушунмаган бўлур эди.)
2.От. Отнинг қадр-ҳиммати унинг кучи, ғайрати, чопқирлиги ва чавандознинг бир ишораси билан чопиб (йўртиб) кетишидадир. Отнинг осилиб турган ёки тугиб кўйилган думи, таралиб тикка турган ёли, олтиндан ясалган юган-сувлиғи, кашталик ёпиғи эгар-жабдуғи ва турли абзаллари уни бир оз кўркамроқ кўрсатади, агар бирор кимса шу ташқи безақларигагина қараб, отнинг қанақалигини аниқламоқчи бўлса, уни нодон деб атаган бўлур эдилар.
3.Саломатлик. Ниҳоят соғлиқнинг яхши бўлиши овқатни тузук ҳазм қилиш ва ички органларнинг нормал ишлашига боғлиқ. Юмшоқ жойда ётиш, яхши кийиниш танқис овқатларни топиб ейиш соғлиқни яхшилашга ёрдам бермайдигина эмас, кўпинча соғликқа зарар келтиради. Шунинг учун ҳам фойдали нарсаларга эмас, балки ёқимли нарсаларга кўпроқ эътибор берган киши ақлли иш қилмаган бўлиб чиқади. Одам бўламан деб, муҳим хислатларга эътибор бермай, зеб-зийнатларга берилиб кетган киши энг тубан хисобланади. Шунинг учун ҳам ҳаётни эрмақ фойда келтирадиган бозор деб ҳисобловчилар илохий китобда нодон ва гунохкорлар деб аталган, бундай кишилар худонинг Даргохидан ва мархаматидан четда қолади. (Премудр, XV, 12, 19).
Хулоса. 9. Демак шуни қатъий ёдда тутмоқ керакки яхши фазилат ва тақводорликни эгаллашга қанчалик харакат қилсак инсоннинг асл мақсадига шунчалик яқинлашган бўламиз. Шунинг учун хам юқорида айтилган уч хислат инсон ҳаётида энг муҳим ҳисобланиши керак бошқа нарсаларнинг хаммаси иккинчи Даражали, халақит берадиган, ташқи безакдир.


V боб