Буюк Дедактика

Ўқитиш жараёнида суратларнинг аҳамияти жуда катта 10. Агар ўқитиш жараёнида нарсанинг ўзини кўрсатишнинг имкони бўлмаса, у ҳолда суратини ёки моделини кўрсатиш лозим. Масалан, ботаник зоограф, геометр, геодезист ва географлар ўз асарларига суратларни кўпроқ илова қиладилар. Физика ва бошқа фанларда хам шундай қилиш керак.
Одам гавдасининг сунъий скелети. Масалан, бизнинг фикримизча, инсон организмининг тузилишини кўрсатма қурол ёрдамида ўргатиш учун гавда скелетининг (музейлардаги сингари ёки, ҳатто, ёғочдан ясаб) устига юмшоқ чарм қоплаб, жундан ясалган мускуллар, нерв толалари, вена ва артерия қон томирлари, шунингдек ўпка, юрак диафрагма пардаси, жигар, ошқозон каби барча ички органларни ўз ўлчовида ясаб, тартиб билан ўрни-ўрнига жойлаштириб, ўстига номини, вазифаси ва аҳамиятини ёзиб чиқиш керак. Ўқувчилар табииятни ўрганаётган пайтда бу моделни досканинг олдига қўйиб, инсон организмининг кисмларини кўрсатиб ва тушунтириб берилса, улар дарсни ўйин ўйнаётгандек қизиқиб идрок этади ва шу тариқа одамнинг гавда тузилишини яхши билиб оладилар. Бундай кўрсатма қуролларни (яъни ўзини кўрсатиш имкони бўлмаган нарсаларнинг. тасвири) ни ҳамма фанлар юзасидан тайёрлаш ва мактабларга элтиб, ҳозирлаб қўйиш лозим. Тўғри, бунинг учун анча маблағ ва меҳнат сарфлаш зарур. Лекин бу харажатлар ошиғи билан қопланади.
Ҳамма нарсани сезиш мумкин. 11. Шу тариқа, ҳамма нарсани, хатто руҳий фазилатлар ва кўз ўнгимизда бўлмаган (масалан, осмонда, ер остида, бирор узоқ мамлакатда мавжуд ва содир бўлаётган) нарсаларни ҳам сезгилар ёрдамида идрок этиш мумкин. Бу фикрга ишонмайдиган киши тангри ҳамма нарсани гармония учун яратганини, яъни осмондаги нарсалар ердаги нарсалар билан, йўқ нарсалар - бор нарсалар билан, кўзга кўринмайдиган нарсалар - кўзга кўринадиган нарсалар билан ифодаланиши мумкин эканлигини бир эсга олсин. Р о б е р т Ф л у т нинг «Макромикрокосма» асари хам, буни яққол кўрсатиб турибди, чунки унда шамол, ёмғир ва момақалдироқнинг ҳосил бўлиши кўрсатма асосида жуда яхши тасвирланган. Шубҳасиз, суратлар воситаси би­лан ҳамма нарсани аниқроқ ва осонроқ тасаввур қилиш мумкин.