Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

Kulachokli mexanizmlar
γ harakatini uzatish burchagining ruxsat etilgan minimal qiymati, grad
O’tkir uchli tolkatelli	50÷60
Yassi tolkateli	40÷50
Rolikli tolkatelli	30÷40

Ko’rsatilgan ikki sharni qanoatlantirish uchun, kulachokli mexanizmlarni loyihalashda γ min harakatni uzatish burchagining ruxsat etilgan minimal qiymati hisobga olinadi, bular har xil tipdagi kulachokli mexanizmlar uchun adabiyot ma’lumotnomasida keltirilgan. 14.1 jadvalda shulardan bir xil qiymatlari keltirilgan.

15-MAVZU: KULACHOKLI MEXANIZMLARNI LOYIHALASH.


REJA

1. 
   Kulachokli mexanizmning har xil holatlarida harakatni uzatish burchagi qiymatini aniqlash.
   
2. 
   Kinematik diagrammalar bo’yicha S(V) grafikni qurish.
   
3. 
   Kuchalok markazini joylashish oblastini aniqlash.
   
4. 
   Harakatni uzatsh shartini yaxshilash uchun ekstirisentitdan foydalanish.
   
5. 
   Kuchalokni loyihalash
   
6. 
   Kuchalokli mexanizmni loyihalash yo’llari.
   

Oldingi ma'ruzaga ko'rsatilganidek kulachokning minimal radiusi qiymati bo'yicha aniqlanadigan kulachokli mexanizm gabariti ruxsat etilgan xarakatni uzatish burchagining qiymatiga bog'liq bo'ladi. Bu bog'lanishni hisobga olmasdan berilgan parametrlar bo'yicha mexanizmlarni loyihalash mumkin emas. Oddiy kulachokli mexanizm misolida berilgan minimal ruxsat etilgan harakatni uzatish burchagi bo'yicha kulachokni minimal radiusini aniqlash metodikasini ko'rsatamiz.

Kulachokni minimal radiusini aniqlash.
Kulachokni minimal radiusini aniqlash metodikasida asosan harakatni uzatish burchagi qiymatini aniqlash yotadi, shunga asosan harakatni uzatish burchagi qiymatini aniqlash yotadi. Shunga asosan kulachokli mexanizmni berilgan holatida harakatini uzatish burchagi – bu shu holatda tolkatekning absalyut va nisbiy tezlik vektorlari orasidagi burchak. Kulachokni aylanishiga qarab bu burchak o’zgarib boradi. Bu burchak o’zgarish kartinasini olish uchun uni kulachokning minimal radius bilan bog’lovchi quyidagi harakatni bajaramiz.
μ₁ masshtabda bajarilgan mexanizm sxemasida (15.1 rasm) tolkatel harakatini aylantirishdagi kerakli holatlar sonini ko’rsatamiz: 15.1 rasm 10 holat berilgan. Bitta holat uchun (15.1-rasm to’rtinchi uchun) μ _{v =} μ₁ ώ₁ masshtabda tezlik rejasini quramiz 14 - maruzada ko’rsatilganidek kulachok kontakt nuqtasining pk tezlik vektori K₄ nuqtadagi radius vektorga teng va perpendikulyar nisbiy tezlik vektori K₁ K₂ kulachok profiliga K₄ kontakt nuqtadan o’tkazilgan urinmaga parallel, tolkatelning pk₂ absalyut tazlik vektori esa tolkatelning harakat yo’nalishiga parallel, ko’rilayotgan holatda-K₄ nuqtadagi radius vektoriga parallel.

• 
  K₄ nuqtadagi radiuis vektoriga parallel.
  

Endi tezlik rejasini kulachokning aylanish yo’nalishida 90⁰ buramiz va uni mexanizm sxemasi bilan shunday birga qo’shamizki, reja qutbi K₄ kontakt nuqta bilan ustma-ust tushadi K₁ K₂ vektor kantakt nuqtadan profilga o’tkazilgan normalga parallel bo’ladi. Chizmani qisqartirish uchun K₁ nuqta bekgilanmagan K₂ ning belgilanishi esa 4 raqam holat nomeri bilan almashtirilgan.
Mexanizm sxemasi bilan birga q’shilgan burilgan tezlik rejasi qolgan hamma holatlarda yuqoridagi abzasda keltirilgan qoidaga asosan quriladi.
Hamma tezliklar rejasini tik holatga buramiz ya’ni tolkatelning tik ko’rsatilgan holatidek. Burilgan pk₁ vektorlar tezlik rejasida bir-biri bilan ustma-ust tushadi.
(15.1-rasm bu vektorlar ko’rsatilmagan). Tokatelning burilgan PK₂ absalyut tezlik vektor gorizantal joylashadi va tolkatelning holati mos ravishda sonlar bilan belgilanadi. Burilgan K₁ K₂ nisbiy tezlik ektori-kulachokning aylanish markazi bilan tolkatelning burilgan absalyut tezlik vektori oxirini birlashtiradi, ular sonlarda belgilangan.