Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

pk/O₂K=O₁P/O₂P

(14.5) va (14.6) larni hisobga olib yozish mumkin:

υ₂₁=ω₂/ω₁=O₁P/O₂P

Burilgan tengliklar rejasi mexanizm sxemasi bilan birgalikda quyidagi qoidani berish mumkin.

Kulachokli mexanizmda uzatish nisbatini topish uchun, uning sxemasidan ikki chiziqni o’tkazish kifoya: birinchisi – kulachok va tolkatel aylanish markazlaridan va ikkinchisi – kontakt nuqtadan kulachok profiliga normal (14.9-rasm). Bu chiziqlarni kesishish nuqtasi, kulachok va tolkatel aylanish markazlarini birlashtiruvchi kesma, kulachok va tolkatel burchak tezliklariga proporsional bo’laklarga bo’ladi. O₁P va O₂P kesma qiymati yo’nalishga ega; agar ular qarama-qarshi tomonga yo’nalgan bo’lsa (14.9-rasm) uzatish nisbati manfiy, bu kulachokli mexanizmning berilgan holatida, kulachok va tolkkatelning aylanishi qarama-qarshi yo’nalishda bo’ladi. Agar O₁P va O₂P kesmalar bir uzatish nisbati esa musbat bo’lgani uchun tolkatel va kulachok bir tomonga aylanadi. Tolkatelning burchak tezlik qiymati (14.7) dan topiladi.


14.8-rasm


Harakatni uzatish nisbati

Kulachokdan tolkatelga harakatni uzatish sharti kuchlar nisbatiga bog’liq, ayni tolkatel harakatiga yordam beruvchi kuchga va uning harakatiga qarshilik ko’rsatuvchi kuchga. Buni to’la ko’rib chiqamiz. Oliy kinematik juft nazariyasiga asosan, kulachokdan tolkatelga ta’sir etuchi kuch kulachok profiliga o’tkazilgan normal bo’yicha yo’nalgan bo’lgadi (14.10-rasmda R kuch). Bu kuchni ikkita tashkil etuchiga ajratamiz: Q kuchni tolkatel harakati bo’yicha yo’nalgan va T kuchi tolkatel harakati bo’yicha yo’nalgan va T kuchi esa harakaht yo’nalishiga perpendikulyar. Q kuchi tolkatel harakatiga yordam beruvchi kuch, ya’ni uning yo’naltiruvchisi bo’icha yo’nalgan, T kuch esa bu harakatga qarshilik ko’rsatib uni yon tomonga sudralib ketadigan tomonga yo’nalgan bo’lsa u holda P nuqta O₁O₂ kesma tashqarisidagi kuch