Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

Evolventa va uning xossalari.
Evolventaning yasalishini quyidagicha tasvirlash mumkin.Barabanga (16.5-rasm) soat strelkasi harakatida ip o’ralgan. Bu ishni uning tarangligini saqlash holatda bo’shatamiz. 16.5-rasmda ipni g’altakdan bo’shatish prosessining 6 holati ko’rsatilgan ip oxiri egrilik yasaydi,uni evolventa deyiladi. Boshqacha usul bo’lishi mumkin:to’g’ri chiziqni aylanasida sirpantirmasdan harakatlantirilganda biror nuqtasi evolventa egri chizig’ini chizadi.
To’g’ri chiziqni tayyorlash chizig’i, aylanani esa asosiy aylana deyiladi. Shuning uchun gapirish mumkin: tayyorlash chizig’ini asosiy aylanadan harakatlantirilganda evolventa hosil bo’ladi.
Evolventa hosil qilishdan uning xossasi kelib chiqadi, bundan tishli g’ildiraklarni ilashish prosessida foydalaniladi.

16.5-rasm
1.Evolventaga o’tkazilgan normal asosiy aylanaga urinma bo’ladi.
2.Evolventaga egrilik markazi asosiy aylanada yotadi.
3. Aniq nuqtadagi evolventaning egrilik radiusi asisiy aylanaga o’ralgan yon uzunligiga teng.
4. Soat strelkasiga teskari barabandan iup bo’shatilganda, unda o’ng evolventa hosil bo’ladi, bunda bo’lajak g’ildirakning o’ng tishi loyixalanadi.Agar ip soat strelkasiga teskari o’ralganda, soat strelkasi bo’yicha bo’shatiladi, unda chap evolventa yasaladi, tishni chap tomoni loyixalanadi.

17- MAVZU: TISHLI MEXANIZMLAR KINEMATIKASI.

REJA:

1. 
   Evolventa tishli uzatmani qurish.
   
2. 
   Amaliy ilashma chizig’i va tishning ishchi uchaskasi.
   
3. 
   Tishli ilashmaning geometrik va kinematik parametrlari.
   
4. 
   Tishli ilashmaning sifat ko’rsatkichlari – oxista ilashish.
   
5. 
   Qoplash koeffisienti.
   
6. 
   Bir vaqtda bir juftli va ikki juftli ilashma.
   
7. 
   Tashqi va ichki uzatmalar.
   
8. 
   Sekinlashuvchan va tezlashuvchan uzatmalar.
   
9. 
   G’ildirak o’qlari qo’zg’almas murakkab tishli mexanizmlar.
   
10. 
    Ortiqcha g’ildirakka ega bir qatorli tishli mexanizmlar.
    
11. 
    Oddiy planetar mexanizm.
    
12. 
    Jamlagichlar va differensiallar.
    
13. 
    Planetar reduktorlar, ularning uzatish nisbati va qo’llash sohasi.